Wystawy do wypożyczenia
1922 rok. Przyłączenie Górnego Śląska do Polski i kształtowanie się polskiej administracji w Województwie Śląskim
Z okazji 100. rocznicy przyłączenia polskiej części Górnego Śląska do Rzeczypospolitej Polskiej i powstania województwa śląskiego Archiwum Państwowe w Katowicach przygotowało okolicznościową wystawę i towarzyszący jej katalog
Dla lepszej wiary ręką naszą podpisawszy… Autografy znanych postaci z zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach
Archiwum Państwowe w Katowicach posiada w swoim zasobie dużą liczbę dokumentów podpisanych przez postacie, które odznaczyły się w historii nie tylko Górnego Śląska, lecz także Polski i całej Europy. Na wystawie zaprezentowano 59 podpisów należących do władców europejskich, polityków, ludzi kultury, przemysłowców i dowódców wojskowych od XVI do XX wieku.
Reklama dźwignią handlu - papiery firmowe śląskich zakładów 1847-1937
Rozwój gospodarczy, przypadający na wiek XIX, pociągnął za sobą zapotrzebowanie na stworzenie możliwie taniego i uniwersalnego sposobu zareklamowania się. Niezastąpiony przy wszelkiej korespondencji, doskonały do druku ofert cenowych i rachunków, okazał się papier firmowy.
Archiwum w Regionie. Region w Archiwum. 80-lat Archiwum Państwowego w Katowicach 1932-2012
Pamięć o powstaniach śląskich w XX wieku. Uczestnicy - Pomniki - Rocznice
Wystawa Pamięć o powstaniach śląskich w XX wieku. Uczestnicy - Pomniki - Rocznice została przygotowana przez Archiwum państwowe w Katowicach w 2011 roku, roku, w którym obchodzimy 90-tą rocznicę III powstania śląskiego.
Wojciech Korfanty współtwórca II Rzeczypospolitej
Archiwum Państwowe w Katowicach w ogłoszonym przez Sejmik Województwa Śląskiego Roku Wojciecha Korfantego oraz Roku Polskiej Demokracji uchwalonej przez Senat RP przygotowało wystawę poświeconą temu wybitnemu politykowi pt.: Wojciech Korfanty współtwórca II Rzeczypospolitej.
Z dziejów Temidy na Górnym Śląsku
W przebogatym zasobie Archiwum Państwowego w Katowicach i jego zamiejscowych oddziałach (m.in. w Gliwicach, Pszczynie, Raciborzu) znaczącą część stanowią materiały wytworzone przez organy szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości (sądy różnych instancji, prokuratury, notariaty) lub dotyczące tej sfery życia społecznego, a wytworzone przez inne organy władzy państwowej i instytucje lub osoby fizyczne.
U źródeł Wisły
Rok 2017 uchwałą z dnia 22 czerwca 2016 r. został ustanowiony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Rokiem Rzeki Wisły. Archiwum Państwowe w Katowicach chcąc również uhonorować królową polskich rzek zorganizowało lokalną wystawę pt.: U źródeł Wisły.
Online
Złote lata Górnika Zabrze 1955-1988 w świetle dokumentów i prasy. Część III
Sukcesy drużyny piłkarskiej w rozgrywkach krajowych w latach 1970-1988.
Złote lata Górnika Zabrze 1955-1988 w świetle dokumentów i prasy. Część II
Sukcesy drużyny piłkarskiej w rozgrywkach krajowych w latach 1955-1969.
340 rocznica bitwy pod Wiedniem i pobytu króla Jana III Sobieskiego na Śląsku
340 rocznica bitwy pod Wiedniem i pobytu króla Jana III Sobieskiego na Śląsku. Materiały archiwalne z zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach
160. rocznica Powstania Styczniowego epizod IV
160. rocznica Powstania Styczniowego Epizod IV Teodor Cieszkowski – bohater powstania styczniowego
160. rocznica Powstania Styczniowego epizod III
160. rocznica Powstania Styczniowego epizod III Komitet Centralny dla Sprawy Polskiej, pomoc emigracji
WOJCIECH KORFANTY 1873-1939
polski działacz narodowościowy i polityk na Górnym Śląsku, poseł do Reichstagu (1903-1912, 1918), Polski Komisarz Plebiscytowy na Górnym Śląsku (1919-1921), dyktator III powstania śląskiego (1921), poseł do Sejmu RP (1922-1927, 1928-1930), senator (1930-1935) i poseł na Sejm Śląski (1922-1929, 1930, 1930-1935), wicepremier RP (1923), JEDEN Z OJCÓW POLSKIEJ NIEPODLEGŁOŚCI
160. rocznica Powstania Styczniowego
160 lat temu, w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku, rozpoczęło się Powstanie Styczniowe. W zasobie Archiwum Państwowego w Katowicach znajdują się ciekawe materiały dotyczące zarówno okresu powstania, jak i rocznicowe, upamiętniające ten zakończony wprawdzie niepowodzeniem, ale dający nadzieję zryw patriotyczny. Epizod I Bitwa pod Krzykawką
Filigranowe niedźwiedzie wystawa
Filigranowe niedźwiedzie Odkrycie filigranu czyli znaku wodnego na papierze zawsze wzbudza żywą reakcję badaczy. Ten tajemniczy, zastygły na papierze znak, często przez wiele stuleci pozostaje ukryty w gąszczu liter i dopiero unosząc przypadkowo kartę pod światło odkrywamy jego istnienie. Dzięki niemu uświadamiamy sobie, że dokument to także materia, „ciało”, które może mieć swoją historię. Historię, którą warto poznać.
Miasto tworzą ludzie różni od siebie, nie zaś podobni
Jak z osady, później wsi Sosnowice powstało miasto Sosnowiec w świetle wybranych dokumentów z zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach
O wizycie Karla Friedericha Schinkla na Górnym Śląsku w lipcu 1832 roku
Wprawdzie źródła milczą, ale… O wizycie Karla Friedericha Schinkla na Górnym Śląsku w lipcu 1832 roku
Droga do Polski - Plebiscyt i powstania na Górnym Śląsku
W oczekiwaniu na Narodowy Dzień Powstań Śląskich Archiwum Państwowe w Katowicach zaprasza na wystawę internetową o powstaniach i plebiscycie na Górnym Śląsku
„Z płacht klejonych na murach zlatuje Czarną treścią komunikat WRON…”
Pierwsze tygodnie stanu wojennego w świetle dokumentów Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Katowicach i prasy
Czterdzieści lat po 13 grudnia 1981 roku. Partyjne materiały propagandowe w zasobie Oddziału w Bielsku-Białej Archiwum Państwowego w Katowicach
Po 16. miesiącach „karnawału SOLIDARNOŚCI” 13 grudnia 1981 roku na mocy dekretu wydanego przez Radę Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wprowadzono na terenie całej Polski, stan wojenny.
Archiwalny wszechświat, czyli wybrane archiwalia dotyczące budowy Planetarium Śląskiego w Chorzowie
4 grudnia 1955 roku miało miejsce oficjalne otwarcie Planetarium Śląskiego w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie. Był to pierwszy i największy tego typu obiekt w Polsce, którego kształt architektoniczny wyraża w sposób czytelny i zapamiętywalny jego przeznaczenie. Jest jednym z pierwszych budynków na świecie tak silnie inspirowanych kosmosem, wyglądem planet i układem astralnym. Do dziś dnia Planetarium Śląskie należy do grona prestiżowych budynków będących trwałym znakiem w przestrzeni Parku a także w przestrzeni całego regionu.
Gdzie już nie biją dzwony. Konfiskata dzwonów podczas I i II wojny światowej
Państwa zaangażowane w I wojnę światową nie brały pod uwagę, że konflikt, w który się uwikłały będzie trwał tak długo. Wzrastało zapotrzebowanie na broń i amunicję. 1 marca 1917 r. władze pruskie wprowadziły Rozporządzenie o konfiskacie dzwonów z brązu na cele wojenne. Dzwony zawieszone były przede wszystkim w kościołach, ale znajdowały się również w budynkach użyteczności publicznej, takich jak szkoły, ratusze, czy szpitale.
Rocznice uchwalenia Konstytucji 3 Maja w zasobie Archiwum Państwowego w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej
Obchody rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja miały i mają duże znaczenie dla historycznej pamięci zbiorowej Polaków. W czasach zaborów pobudzały i utrzymywały ideę narodowej i państwowej tożsamości w chwili, kiedy nie mieliśmy własnego państwa lub kiedy państwo to nie było w pełni suwerenne. W czasach niepodległości rocznice te cementowały polskie społeczeństwo i podkreślały własne dziedzictwo historyczne.
„Gdzie są chłopcy z tamtych lat, dzielne chwaty?…”
Mija 100 lat od momentu wybuchu III powstania śląskiego, które przesądziło o przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski w 1922 roku. W powstańczych zrywach, w latach 1919, 1920 i 1921, wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy powstańców (ich liczba nie jest do końca znana), głównie mieszkańców Górnego Śląska.
Jak powstawał Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach, 1965-1967
W noc z 2 na 3 maja 2021 roku przypada setna rocznica wybuchu III powstania śląskiego. Z tej okazji Archiwum Państwowe w Katowicach przygotowało prezentację o historii budowy Pomnika Powstańców Śląskich w Katowicach. Jednego z najbardziej rozpoznawalnych pomników na Górnym Śląsku, którego trzy skrzydła symbolizują kolejne powstania śląskie. Do prezentacji wykorzystano fotografie i mapy wyłącznie z zasobu Archiwum. Serdecznie zapraszamy do zwiedzania online naszej nowej wystawy: Jak powstawał Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach, 1965-1967.
Archiwa Rodzinne Niepodległej
W 79 rocznicę wyzwolenia obozu Auschwitz
27 stycznia przypadają obchody 79 rocznicy wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau. Życie straciło tu ponad 1,1 mln mężczyzn, kobiet i dzieci. Jedną z ofiar był Jan Górski. W zasobach Archiwum Państwowego w Katowicach znajduje się kolekcja listów do jego żony Marii oraz informacja o jego śmierci.
Kolekcja rodziny Przybyłów burmistrza Bielska
Kolekcja przekazana przez: Małgorzatę Grądziel
Kolekcja Alfreda Ohli legionisty
Kolekcja przekazana przez: Barbarę Gotkowską
Kolekcja Romana Michalewskiego ze Świętochłowic
Kolekcja przekazana przez: Teresa Bodynek.
Kolekcja rodziny Guzy z Michałkowic (Siemianowice Śląskie)
Kolekcja przekazana przez: Maria Szweda.
Kolekcja małżeństwa Cisek z Piekar Śląskich
Karol Cisek i Anna Franiel zawarli związek małżeński w 1938 roku w kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Rzymie. Biskup katowicki, Stanisław Adamski, udzielił ślubu państwu Ciskom oraz państwu Nardellim, zamieszkałym w Mysłowicach.
U źródeł Wisły
U źródeł Wisły - wstęp
Potężny władca gór Karpat, miał czterech synów: Tatra, Pienina, Beskida i Stoła. Po śmierci ojca, bracia podzielili jego państwo między siebie. Beskid otrzymał krainę ku zachodowi, gdzie pojął za żonę Boranę – władczynię borów i zwierzyny. Mieli oni dwie córki Czarnochę i Białkę, które miały sprawować opiekę nad wodami i rybami oraz syna Łana, opiekującego się łąkami i polami. Po śmierci matki rodzeństwo rozeszło się w różne strony. Łan użyźniał łąki i zasiewał pola, Czarnocha udała się w kierunku łagodnej pochyłości góry, ku południowi i wolnym krokiem zstępowała ze zbocza, a Białka podążyła ku północy i żwawo zbiegała, nie zważając na skały i przepaście.
U źródeł Wisły - granica na Wiśle
W 1772 roku, w wyniku I rozbioru, część terytorium Polski została podzielona pomiędzy Prusy, Austrię i Rosję. W podziale tym Wiśle przypadła po części rola granicy państwowej. Największa polska rzeka rozgraniczała bowiem terytoria Prus i Austrii oraz Rzeczypospolitej. Granica prusko-austriacka na Wiśle rozpoczynała się w okolicach miejscowości Zarzecze, a kończyła w miejscu ujścia Przemszy.
U źródeł Wisły - regulacja rzeki
W pierwszej połowie XIX wieku większość europejskich krajów rozpoczęła planową regulację swoich największych rzek. Dążenia do usystematyzowania koryt rzecznych dotyczyły między innymi Sekwany, Renu, Łaby czy Dunaju. W drugiej połowie tego stulecia zaczęły także powstawać pierwsze plany regulacji Wisły, podzielonej w wyniku traktatów rozbiorowych pomiędzy Austrię i Prusy. Plany te obejmowały również interesujący nas odcinek górnej Wisły.
U źródeł Wisły - Jezioro Goczałkowickie
Górski charakter rzeki Wisły w górnym jej biegu, nieuregulowane i niezabudowane koryto oraz znaczne opady były przyczyną katastrofalnych w skutkach powodzi, dlatego też już czasach pruskich rozpoczęto prace regulacyjne. Przyczyniło się to do znacznego usystematyzowania koryta, natomiast w dalszym ciągu nie zapobiegało powodziom. Na polecenie Ministerstwa Komunikacji w 1947 roku Dyrekcja Okręgowa Dróg Wodnych w Krakowie, aby stworzyć możliwość zaopatrzenia w wodę Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego oraz zlikwidować zagrożenie powodziowe, rozpoczęła pracę nad budową zbiornika wodnego na rzece Wiśle pod Goczałkowicami. Na miejsce budowy sztucznego jeziora wytypowano teren pomiędzy Strumieniem a Goczałkowicami.
U źródeł Wisły - przeprawy przez Wisłę
Niezbędnym elementem regulacji Wisły była budowa mostów i kładek. W górnym odcinku rzeki, ze względu na jej górski charakter znacznie więcej jest drewnianych kładek i pieszych przepraw niż dużych konstrukcji łączących dwa brzegi. Na odcinku od źródeł Wisły do Oświęcimia naliczyć można około 60 różnych przepraw przez rzekę, posiadających ogromne znaczenie komunikacyjne i gospodarcze. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, znaczenia nabrała konieczność stałego połączenia Górnego Śląska ze Śląskiem Cieszyńskim.
U źródeł Wisły - Wisła w gospodarce
Trudno przecenić gospodarcze znaczenie Wisły. Od tysięcy lat służy mieszkańcom ziem obecnej Polski jako źródło wody pitnej oraz bogaty rezerwuar ryb i zwierząt, gromadzących się w jej korycie i wzdłuż jej brzegów. Doniosłą rolę spełnia Wisła w polskim rolnictwie. Wykorzystanie rzeki w tej gałęzi gospodarki przyczynia się do intensyfikacji produkcji rolnej w dorzeczu Wisły. Choć paradoksalnie może także doprowadzić do szkód w uprawach w wyniku lokalnych podtopień lub okresowych powodzi. Na terenie Górnego Śląska Wisła służy również zakładom przemysłowym regularnie pobierającym wodę z rzeki w celach produkcyjnych.
U źródeł Wisły - turystyka
Źródła Wisły znajdują się w bardzo malowniczym i atrakcyjnym turystycznie Beskidzie Śląskim. Koniec XIX i początek XX wieku to okres, kiedy w lasach wiślańskich bawiła się arystokracja austriacka, w tym przedstawiciele rodu Habsburgów, właścicieli Komory Cieszyńskiej. Stąd wytyczano wtedy liczne leśne ścieżki i drogi, a przede wszystkim budowano schroniska górskie. W 1893 roku niemiecka inteligencja założyła towarzystwo o charakterze turystycznym i sportowym o nazwie Beskidenverein.
800 lat historii Raciborza w dokumencie archiwalnym
RACIBÓRZ POD PANOWANIEM PIASTÓW I PRZEMYŚLIDÓW 1108-1532
Gród raciborski, bronił przeprawy rzecznej przez Odrę na szlaku handlowym prowadzącym przez Bramę Morawską, m.in. z Czech i Moraw do Krakowa, na Ruś i na Śląsk. Wiadomo, na podstawie badań archeologicznych, że istniał już w XI w. Pierwsza jednak wzmianka o nim pochodzi z kroniki Galla Anonima, który zapisał, że w 1108 r. doszło do zbrojnego starcia między rycerzami Bolesława III Krzywoustego a Morawianami o tę właśnie osadę, które to starcie wygrali woje Krzywoustego, włączając tym samym gród do państwa Piastów.
RACIBÓRZ W MONARCHII HABSBURGÓW 1532-1648
Po bezpotomnej śmierci księcia opolskiego Jana II Dobrego Racibórz wraz z całym obszarem księstw opolskiego i raciborskiego przeszedł pod bezpośrednią władzę Habsburgów, panujących na Śląsku od czasu bezpotomnej śmierci króla Czech i Węgier Ludwika II Jagiellończyka, który zginął w 1526 r. w bitwie z Turkami pod Mohaczem. Tereny te stały się odtąd przedmiotem transakcji i zastawu. W latach 1532-1543 oddano je w zastaw protestantowi Jerzemu Hohenzollernowi zwanemu Pobożnym, margrabiemu brandenburskiemu i księciu karniowskiemu, a po nim formalnie do 1553 r. dzierżył je jego syn Jerzy Fryderyk, który za sumę 183.333 guldenów zwrócił je Habsburgom. Cesarz Ferdynand I jeszcze w tym samym 1553 r. przekazał księstwa Izabeli Jagiellonce, a właściwie jej synowi Janowi Zygmuntowi Zapolyi. W zamian Izabela zrzekła się wszelkich praw swoich i swojej rodziny do Węgier i Siedmiogrodu. Jan Zygmunt przyjął tytuł księcia opolskiego i raciborskiego.
RACIBÓRZ W MONARCHII HABSBURGÓW 1648-1742
W latach 1645-1666 Racibórz i księstwa opolskie i raciborskie przeszły w ręce polskich Wazów, jako zastaw za pożyczone cesarzowi sumy, z zastrzeżeniem że nie mogą być przyłączone do Korony Polskiej. W 1655 r. w Raciborzu przebywał król polski Jan Kazimierz, który schronił się na Śląsku w czasach tzw. potopu szwedzkiego. W latach 1666-1742 księstwa opolskie i raciborskie znajdowały się już pod bezpośrednimi rządami Habsburgów. XVII wiek dla księstw opolskiego i raciborskiego, to oprócz wojny trzydziestoletniej także narastające zagrożenie ze strony Turcji i sprzymierzonych z nią Tatarów, co było związane z zaangażowaniem Habsburgów w zmagania z Turkami o wpływy na Węgrzech.
RACIBÓRZ W PAŃSTWIE PRUSKIM 1742-1807
W 1742 roku Racibórz znalazł się w granicach Prus, co pociągnęło za sobą radykalne zmiany w funkcjonowaniu miasta i udział w kolejnych, wyniszczających wojnach. Aby zintegrować nowo zdobyte ziemie z resztą państwa, niezwłocznie zaczęto wprowadzać na Śląsku pruski system administracyjno-podatkowy. W 1743 roku utworzono powiat raciborski, skład którego wszedł zasadniczo cały obszar dawnego księstwa raciborskiego.
RACIBÓRZ W PAŃSTWIE PRUSKIM I NIEMIECKIM 1807-1922
W 1806 roku Prusy zaangażowały się w wojnę z Napoleonem, w której zostały pokonane i zmuszone do podpisania pokoju w Tylży w 1807 roku i zapłacenia Francji ogromnej kontrybucji. W czasie wojny wojska napoleońskie stacjonowały w mieście, które musiało dostarczyć żywności, paszy, pieniędzy, a także przyjąć żołnierzy w swoich domach. W 1807 w Raciborzu na zamku zorganizowano lazaret dla rannych żołnierzy.
RACIBÓRZ W PAŃSTWIE NIEMIECKIM 1922-1945
W okres międzywojenny Racibórz i Niemcy weszły zubożałe, nękane się inflacją, strajkami, bezrobociem, szerzącymi się niepokojami i szalejącą grypą hiszpanką. W latach 1922-1924 burmistrzem Raciborza był Hans Piontek, a po nim znany polityk Adolf Kaschny. W 1929 roku rozpoczął się, trwający do roku 1933, tzw. wielki kryzys gospodarczy, który pogłębił tylko narastające wśród społeczeństwa niezadowolenie.
RACIBÓRZ - KONIEC STAREGO ŚWIATA 1945
W marcu 1945 r., wchodząca w skład 1 Frontu Ukraińskiego, 60 Armia Ogólnowojskowa pod dowództwem generała Pawła Kuroczkina oraz posiłkująca ją 4 Armia Pancerna dowodzona przez generała Dymitra Leluszenkę dotarły na przedpola Raciborza. W dniach 30-31 marca 1945 r. miasto, opuszczone przez wojsko niemieckie, zostało zajęte przez czerwonoarmistów. Rozpoczął się rabunek i niszczenie miasta. Podpalano kolejne budynki, wywożono sprzęt z zakładów pracy, muzealia i dobytek ludności, której na ten pierwszy okres nakazano opuścić miasto. W Raciborzu dowództwo sowieckie utworzyło Komendanturę Wojenną, której podlegał cały powiat. Zadaniem Komendantury było zapewnienie dostaw żywności na front i zabezpieczenie tyłów armii, dodatkowo nadzorowała ona wywóz poniemieckiego majątku. Wyłączną władzę w mieście sprawowała przez 1,5 miesiąca. W tym czasie czerwonoarmiści pastwili się dodatkowo nad miejscową ludnością bijąc, mordując i gwałcąc.
RACIBÓRZ - POCZĄTEK NOWEGO ŚWIATA 1945-1946
9 maja 1945 r. do Raciborza dotarła pieszo kilkudziesięcioosobowa grupa operacyjna, na czele z pełniącym obowiązki starosty powiatu Ludwikiem Koperczakiem. 9 maja burmistrzem, a później prezydentem w Raciborzu został Paweł Lelonek, który swoją funkcję pełnił do 1948 r. Zorganizował on struktury władzy administracyjnej w mieście.
RACIBÓRZ W KOMUNISTYCZNEJ POLSCE 1946-1990
Polska, w której granicach znalazł się Racibórz była krajem zależnym od sowieckiej Rosji. Obowiązywała w niej także komunistyczna ideologia i ustrój. Już w 1945 r. organizowano w powiecie raciborskim uroczystości ku czci rocznicy rewolucji bolszewickiej w Rosji. Na terenie Raciborza utworzono struktury Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej, które w 1948 r. połączyły się tworząc Komitet Miejski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Partia ta posiadała monopol władzy do 1989 r. i zajmowała się wszystkimi aspektami życia Raciborza, często w skali znacznie większej niż oficjalnie funkcjonujące władze miejskie.
RACIBÓRZ W NOWEJ RZECZYWISTOŚCI 1990-2017
27 maja 1990 r. w Raciborzu odbyły się pierwsze po drugiej wojnie światowej wolne wybory samorządowe, które przyniosły zdecydowane zwycięstwo Raciborskiemu Komitetowi Obywatelskiemu „Solidarność” oraz Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Ziemi Raciborskiej. Racibórz wkroczył w okres demokracji.
PRZEMYSŁ RACIBORZA
Powstanie i rozwój przemysłu w mieście związany jest ściśle z uruchomieniem w 1846 r. linii kolejowej, łączącej Berlin z Wiedniem, tzw. kolei wilhelmińskiej, a następnie z wybudowaniem przez miasto gazowni, wodociągów i z początkiem XX wieku, elektrowni.
ARCHITEKTURA RACIBORZA
Po raz pierwszy w historiografii Racibórz wzmiankowany był w kronice Galla Anonima., gdzie określany jest mianem castellum, co oznacza, że był grodem o ważnym znaczeniu militarno-administracyjnym. Gród wzniesiony na prawym brzegu Odry, w dzielnicy Ostróg, zbudowany został z drewna i otoczony był drewniano-ziemnym wałem, który musiał być na tyle silny, że oparł się w 1241 r. najazdowi tatarskiemu. Według archeologów pierwsze ceglane partie zamku można datować na połowę XIII wieku. Murowana była także wzniesiona w latach 80-tych XIII wieku kaplica zamkowa pod wezwaniem św. Tomasza z Canterbury. Pierwsza udokumentowana wzmianka o murach miejskich pochodzi z 1299 r., które dodatkowo wzmocnione były basztami.
ZNANI I MNIEJ ZNANI OBYWATELE RACIBORSKIEGO GRODU
Racibórz może się pochwalić wieloma znaczącymi postaciami, które wywarły wpływ nie tylko na dzieje miasta i ziemi raciborskiej, ale dzięki swym dokonaniom ich sława miała nierzadko oddźwięk ogólnonarodowy. Wśród znanych raciborzan nie brakuje wybitnych władców, jak chociażby Mieszko Plątonogi, książę opolsko-raciborski, a na krótko przed śmiercią, jako senior formalny władca Polski.
Czynne
Udostępnianie zasobu archiwalnego
Bazy danych
Formularze
Zasady uzyskiwania
Zarządzanie dokumentacją
Przekazywanie materiałów archiwalnych
Szczegółowy tryb przekazywania materiałów archiwalnych archiwom państwowym został określony w § 5-8 rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 20 października 2015 r. w sprawie klasyfikowania i kwalifikowania dokumentacji, przekazywania materiałów archiwalnych do archiwów państwowych i brakowania dokumentacji niearchiwalnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1743). Kierownik jednostki zawiadamia dyrektora właściwego archiwum państwowego o rozpoczęciu procesu przygotowania materiałów archiwalnych do ich przekazania, podając w piśmie przewodnim dane zawarte w § 6 w/w rozporządzenia.
Opiniowanie brakowania dokumentacji niearchiwalnej przez podmioty niepaństwowe
Opiniowanie normatywów kancelaryjno-archiwalnych niepaństwowych jednostek organizacyjnych
Zasady postępowania z dokumentacją w przypadku pracy zdalnej
Archiwum Państwowe w Katowicach informuje, iż na stronie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych zostały zamieszczone najważniejsze zasady postępowania z dokumentacją w jednostkach organizacyjnych w przypadku tzw. pracy zdalnej.
Dokumentacja osobowa i płacowa
Cennik i formularze w sprawach dokumentacji osobowej i płacowej
Dla osób poszukujących dokumentów do celów emerytalno-rentowych
Zaświadczenia, uwierzytelnione kopie i odpisy
Udostępnianie zasobu archiwalnego
Udostępnianie materiałów archiwalnych w czytelni w Pszczynie
Zasady udostępniania
Zgodnie z Zarządzeniem nr 35/2023 Dyrektora Archiwum Państwowego w Katowicach z dnia 17 listopada 2023 r. w sprawie wprowadzenia regulaminu korzystania z materiałów archiwalnych w czytelniach Archiwum Państwowego w Katowicach wprowadza się zmiany działania czytelni od dnia 1 grudnia 2023 r.
Konserwacja i ratownictwo archiwalne
Konserwacja
Pracownia Konserwatorska Archiwum Państwowego w Katowicach ul. Józefowska 104, 40-145 Katowice
Ratownictwo archiwalne
Kontakt: dr Katarzyna Kwaśniewicz - kierownik Oddziału Konserwacji i Zabezpieczania Zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach, tel. 32 208 78 35 Ratownictwo archiwalne - metody ratowania dokumentów zalanych podczas powodzi
Szkice Archiwalno-Historyczne
Wskazówki dla autorów i recenzentów
„Szkice Archiwalno-Historyczne” (ISSN 1508-275X) to periodyk wydawany przez Archiwum Państwowe w Katowicach od 1998 roku. Powstał on z inicjatywy prof. dr hab. Edwarda Długajczyka, pod redakcją którego ukazały się dwa numery czasopisma: nr 1 w 1998 roku oraz nr 2 w 2000 roku. Od 2007 roku ukazuje się już regularnie co roku, ponadto wydawane są numery specjalne, jak nr 8 w 2011 roku. Czasopismo publikuje teksty zarówno z zakresu historii, głównie z dziejów Śląska, jak i szeroko rozumianej archiwistyki oraz źródłoznawstwa.
Szkice Archiwalno-Historyczne nr 20, 2023
Ukazał się jubileuszowy, dwudziesty numer „Szkiców Archiwalno-Historycznych” wydawanych przez Archiwum Państwowe w Katowicach.
Szkice Archiwalno-Historyczne nr 19, 2022
Już jest! Pierwsza interaktywna publikacja Archiwum Państwowego w Katowicach. Atrakcyjna, wyjątkowa w przekazaniu oraz prezentacji treści i warstwy ilustracyjnej. „Szkice Archiwalno-Historyczne” inne niż zwykle.
Szkice Archiwalno-Historyczne nr 18, 2021
Redakcja: dr hab. Piotr Greiner (redaktor naczelny), dr Barbara Kalinowska-Wójcik (zastępca redaktora naczelnego), Sławomira Krupa (sekretarz) Redaktor tomu: dr Barbara Kalinowska-Wójcik Katowice 2021
Pomoce archiwalne
Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku/Regesty listin uložených v Horním Slezsku
Oddajemy do Państwa dyspozycji wszystkie 4 tomy Regestów
Katalog map zespołu Kurator Państwowych Pól Górniczych przy Ministrze Górnictwa w Katowicach [1823] 1945-1954
R. Banduch, P. Greiner Katowice 2015
Inwentarz zespołu Akta miasta Katowic [1826] 1865-1945 [1953]
Oprac. Sławomira Krupa Katowice 2012
Zespoły akt do dziejów powstań śląskich i plebiscytu na Górnym Śląsku z lat 1918-1950 w zasobie Archiwum Państwowego w Katowicach
Oprac.: Edward Długajczyk, Piotr Greiner, Sławomira Krupa Katowice 2011
Inwentarz akt Policji Województwa Śląskiego [1911] 1922-1939
Edward Długajczyk Katowice 2010
Archiwalia, zbiory biblioteczne i muzealne Górnego Śląska w latach 1939-1945
Sumariusz tematyczny do zespołów w Archiwum Państwowym w Katowicach, Staatsarchiv Kattowitz, Archivberatungstelle Oberschlesien Kattowitz Antonina Staszków Katowice 2009
Informatory
Archiwum Państwowe w Katowicach. Informator o zasobie archiwalnym
Opracowanie zbiorowe pod redakcją Piotra Matuszka Warszawa 2007
Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Cieszynie. Informator o zasobie archiwalnym
Anna Machej, Piotr Matuszek Katowice 2009
Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Gliwicach. Informator o zasobie archiwalnym
I. Frołow, B. Małusecki, P. Matuszek, J. Wolanin Katowice 2012
Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Pszczynie. Informator o zasobie archiwalnym
Piotr Matuszek, Joanna Szczepańczyk Katowice 2009
Katalogi wystaw
Katalog wystawy: 1922 rok. Przyłączenie Górnego Śląska do Polski i kształtowanie się polskiej administracji w województwie śląskim
J. Snoch: 1922 rok. Przyłączenie Górnego Śląska do Polski i kształtowanie się polskiej administracji w województwie śląskim. Katowice 2022. ISBN 978-83-63031-53-4
Katalog wystawy: PLESNIACA Andreasa Hindenberga Z 1636 Roku.
PLESNIACA Andreasa Hindenberga Z 1636 Roku. Katalog wystawy Dzieje i konserwacja rękopiśmiennej mapy Wolnego Stanowego Państwa Pszczyńskiego IXNOOPΘOΓPAΦIA. Red. P. Greiner. Wyd. II. Katowice 2021
Katalog wystawy: Archiwa Rodzinne Niepodległej. Kolekcje w Archiwum Państwowym w Katowicach A. D. 2020
Archiwa Rodzinne Niepodległej. Kolekcje w Archiwum Państwowym w Katowicach A. D. 2020. Katalog wystawy. Oprac. K. Głowania, K. Słysz-Szczucka. Katowice 2020
Katalog wystawy: U źródeł ery industrialnej Śląska
Roland Banduch, Piotr Greiner: U źródeł ery industrialnej Śląska (w 250-lecie wydania Prawa Górniczego dla Śląska i Hrabstwa Kłodzkiego oraz utworzenia Wyższego Urzędy Górniczego dla Śląska). Katalog wystawy. Katowice 2019.
Katalog wystawy: Śląsk był polski – będzie polski!
W ramach akcji #zostanwdomu udostępniliśmy darmową wersję (pdf) cyfrową publikacji do pobrania. Zapraszamy do lektury.
Katalog wystawy: Rok 1918 na Śląsku Cieszyńskim i w zachodniej Galicji w zasobie archiwalnym oddziałów w Bielsku-Białej i Cieszynie Archiwum Państwowego w Katowicach
P. Hudzik, A. Machej Katowice 2018
Powstania śląskie 1919-1920-1921. Uczestnicy-Pomniki-Rocznice
Jakub Grudniewski, Ryszard Kaczmarek, Mirosław Węcki Katowice 2011
"Dobro publiczne mieć zawsze przed oczyma..." Policja Województwa Śląskiego 1922-1939
Adam Dudek, Ryszard Kaczmarek, Mirosław Węcki Katowice 2010
Miasta Górnego Śląska i Zagłębia. 1939-1945
Ryszard Kaczmarek, Mirosław Węcki Katowice 2009
Wojciech Korfanty współtwórca II Rzeczypospolitej
Zygmunt Woźniczka Katowice 2009
Z dziejów Temidy na Górnym Śląsku.
Źródła do dziejów wymiaru sprawiedliwości od XV do XX wieku w zasobie Archiwum Państwowego w Katowicach Zbigniew Kiereś, Sławomira Krupa, Mirosław Węcki Katowice 2008
Wielkie rody, wielka własność.
Materiały do dziejów wielkiej własności ziemskiej na pruskim Górnym Śląsku 1742-1922 w zasobie Archiwum Państwowego w Katowicach Zdzisław Jedynak, Zbigniew Kiereś Katowice 2006
Rok 1945: Dzień powszedni w dokumentach
Anna Flaszewska, Beata Gądzik, Tomasz Hajewski, Mirosław Węcki Katowice 2006
Pozostałe publikacje
Akt pamiątkowy objęcia Górnego Śląska przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej. Dzieje jednego dokumentu
W ramach akcji #zostanwdomu udostępniliśmy darmową wersję (pdf) cyfrową publikacji do pobrania. Zapraszamy do lektury.
Z dokumentem przez dzieje Raciborskie archiwa i archiwalia
W ramach akcji #zostanwdomu udostępniliśmy darmową wersję cyfrową publikacji. Zapraszamy do lektury. Autor: Sławomira Krupa
Oni tworzyli obraz Górnego Śląska w XX wieku
Redakcja: Anna Kubica, Janusz Mokrosz Katowice-Rybnik 2017
Między wschodem i zachodem. Ezechel Zivier (1868-1925). Historyk i archiwista
B. Kalinowska-Wójcik Katowice 2015
Stare i wreszcie nowe. Nowoczesna siedziba Oddziału w Bielsku-Białej Archiwum Państwowego w Katowicach
Oprac. P. Greiner Katowice 2015
Dla lepszej wiary ręką naszą podpisawszy… Autografy znanych postaci z zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach
B. Kalinowska-Wójcik, M. Węcki Katowice 2015
Fritz Bracht (1899-1945). Nazistowski zarządca Górnego Śląska w latach II wojny światowej
Mirosław Węcki Katowice 2014
Oni decydowali na Górnym Śląsku w XX wieku
Red.: Janusz Mokrosz, Mirosław Węcki Katowice-Rybnik 2014
W okupowanym mieście. Topografia Katowic w latach 1939-1945
J. Popanda, M. Węcki
Archiwum w regionie. Region w Archiwum. 80 lat Archiwum Państwowego w Katowicach 1932-2012
Pod red. Barbary Kalinowskiej-Wójcik Katowice 2012
Edukacja i popularyzacja
7. Śląski Festiwal Nauki
Archiwum Państwowe w Katowicach we współpracy z Instytutem Historii Uniwersytetu
160. rocznica powstania styczniowego Zebranie naukowe
160. rocznica powstania styczniowego Zebranie naukowe
Straszne losy dokumentu
Archiwum Państwowe w Katowicach zaprasza na filmik o strasznych losach dokumentu i o tym jak ich można uniknąć.
Właściciele koszęcińskiego pałacu oraz ich siedziba w okresie od XVII wieku do 1945 roku. Zarys dziejów.
Z początkiem 2020 roku Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny wydał opracowanie Właściciele koszęcińskiego pałacu oraz ich siedziba w okresie od XVII wieku do 1945 roku. Zarys dziejów. Autorzy publikacji Sławomira Krupa (zastępca dyrektora Archiwum Państwowego w Katowicach) i Aleksander Harkawy opisali w niej dzieje obiektu, obecnie będącego siedzibą Zespołu.
91 rocznica poświęcenia gmachu Sejmu Śląskiego i Urzędu Wojewódzkiego
Ciekawostki
Straszne losy dokumentu
Archiwum Państwowe w Katowicach zaprasza na filmik o strasznych losach dokumentu i o tym jak ich można uniknąć.
Właściciele koszęcińskiego pałacu oraz ich siedziba w okresie od XVII wieku do 1945 roku. Zarys dziejów.
Z początkiem 2020 roku Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny wydał opracowanie Właściciele koszęcińskiego pałacu oraz ich siedziba w okresie od XVII wieku do 1945 roku. Zarys dziejów. Autorzy publikacji Sławomira Krupa (zastępca dyrektora Archiwum Państwowego w Katowicach) i Aleksander Harkawy opisali w niej dzieje obiektu, obecnie będącego siedzibą Zespołu.
Konferencje, zebrania naukowe, sympozja
7. Śląski Festiwal Nauki
Archiwum Państwowe w Katowicach we współpracy z Instytutem Historii Uniwersytetu
160. rocznica powstania styczniowego Zebranie naukowe
160. rocznica powstania styczniowego Zebranie naukowe
Współpraca, konkursy i dotacje
Wyniki II edycji konkursu pod nazwą „Bez korzeni nie zakwitniesz. Moja Wielka i Mała Ojczyzna” dla Województwa śląskiego
Projekty
Archidemia - inicjatywa w Oddziale w Bielsku-Białej
Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej rozpoczyna inicjatywę pod nazwą „ARCHIDEMIA”. Ma ona na celu popularyzację zasobu archiwalnego za pośrednictwem poczty elektronicznej. Akcja ma na celu wypełnienie „wewnętrznej pustki”, jaka z pewnością powstała po zamknięciu Archiwów dla użytkowników z zewnątrz.
Społeczna kolekcja dokumentów pandemii wywołanej koronawirusem (SARS-CoV-2)
Apel Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych
W związku z trwającą na świecie pandemią, w celu zachowania świadectw tego przełomowego momentu w dziejach, Dyrektor Archiwum Państwowego w Katowicach przedstawia apel Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych:
Kultura+ w latach 2014-2015
Archiwum Państwowe w Katowicach w ramach PW Kultura + Priorytet „Digitalizacja” w edycji na lata 2014-2015 otrzymało dofinansowanie na projekt zatytułowany Dziedzictwo cywilizacyjne w Archiwum Książąt Pszczyńskich.
Kultura+ w latach 2013-2014
Archiwum Państwowe w Katowicach uzyskało dofinansowanie z programu KULTURA+ aplikując projekt (do realizacji w latach 2013-2014) pod tytułem: Wielokulturowy Górny Śląsk w aktach Urzędów Stanu Cywilnego z lat 1874-1910.
Kultura+ w 2012 roku
Archiwum Państwowe w Katowicach uzyskało dofinansowanie z programu KULTURA+ aplikując projekt (do realizacji w latach 2012-2013) pod tytułem: Polski Górny Śląsk w latach 1922-1939. Digitalizacja zespołu Sejm Śląski 1922-1939.
Kultura+
Kultura+ w latach 2014-2015
Archiwum Państwowe w Katowicach w ramach PW Kultura + Priorytet „Digitalizacja” w edycji na lata 2014-2015 otrzymało dofinansowanie na projekt zatytułowany Dziedzictwo cywilizacyjne w Archiwum Książąt Pszczyńskich.
Kultura+ w latach 2013-2014
Archiwum Państwowe w Katowicach uzyskało dofinansowanie z programu KULTURA+ aplikując projekt (do realizacji w latach 2013-2014) pod tytułem: Wielokulturowy Górny Śląsk w aktach Urzędów Stanu Cywilnego z lat 1874-1910.
Kultura+ w 2012 roku
Archiwum Państwowe w Katowicach uzyskało dofinansowanie z programu KULTURA+ aplikując projekt (do realizacji w latach 2012-2013) pod tytułem: Polski Górny Śląsk w latach 1922-1939. Digitalizacja zespołu Sejm Śląski 1922-1939.
Archiwa Rodzinne Niepodległej
Archiwa Pandemii
Archidemia - inicjatywa w Oddziale w Bielsku-Białej
Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej rozpoczyna inicjatywę pod nazwą „ARCHIDEMIA”. Ma ona na celu popularyzację zasobu archiwalnego za pośrednictwem poczty elektronicznej. Akcja ma na celu wypełnienie „wewnętrznej pustki”, jaka z pewnością powstała po zamknięciu Archiwów dla użytkowników z zewnątrz.
Społeczna kolekcja dokumentów pandemii wywołanej koronawirusem (SARS-CoV-2)
Apel Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych
W związku z trwającą na świecie pandemią, w celu zachowania świadectw tego przełomowego momentu w dziejach, Dyrektor Archiwum Państwowego w Katowicach przedstawia apel Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych: