RACIBÓRZ - POCZĄTEK NOWEGO ŚWIATA 1945-1946

9 maja 1945 r. do Raciborza dotarła pieszo kilkudziesięcioosobowa grupa operacyjna, na czele z pełniącym obowiązki starosty powiatu Ludwikiem Koperczakiem. 9 maja burmistrzem, a później prezydentem w Raciborzu został Paweł Lelonek, który swoją funkcję pełnił do 1948 r. Zorganizował on struktury władzy administracyjnej w mieście.

W kwietniu 1945 r. do miasta dotarli z Katowic funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej. Wkrótce też utworzono Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Obydwie te struktury teoretycznie powołane do dbania o przestrzeganie prawa miały na sumieniu nadużycia, burdy i alkoholowe ekscesy, a także wiele innych, dużo groźniejszych działań. Pierwszym szefem Urzędu Bezpieczeństwa w Raciborzu został Marian (Martin) Altman. Kierowany przez niego urząd poszukiwał żołnierzy Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych, szukał także członków NSDAP i współpracowników gestapo. Niezależnie od UB, podobne działania prowadziły w mieście NKWD oraz SMIERSZ (sowiecki kontrwywiad wojskowy).

W lipcu 1945 r. rozpoczęto akcję wysiedlania z miasta ludności niemieckiej, na miejsce której przybywali osadnicy z głębi Polski lub przesiedleńcy zza Buga. W Raciborzu mogli pozostać tylko ci, których władza uznała za Polaków. W celu weryfikacji składanych przez mieszkańców oświadczeń powołano specjalne komisje. W ramach odniemczania zmieniano mieszkańcom przymusowo imiona i nazwiska, ulice otrzymywały polskie nazwy, niszczono niemieckie napisy i pomniki.

Jednocześnie w mieście trwało organizowanie w miarę normalnego życia. Początkowo nie było rzemieślników i nie funkcjonował handel, brak było żywności, wody i światła. Wielkie utrudnienie stanowiła w tym czasie przerwana komunikacja tak kolejowa, jak i pocztowa, a nawet telefoniczna. Śródmieście było w znacznym stopniu zniszczone, chociaż ocalały niektóre budynki sądów, szkół czy zakładów. Latem 1945 r. rozpoczęła się rozbiórka wypalonego śródmieścia Raciborza. Oczyszczanie głównych ulic z gruzów rozpoczęli już Rosjanie wykorzystując do pracy ludność cywilną oraz więźniów. Dalsze odgruzowywanie prowadziły władze polskie, które również zaangażowały do tego ludność miejscową jak i napływową, ale już jako pracowników najemnych. Szybko pojawiło się hasło "Cały naród buduje swoją stolicę". Cegła z rozbiórek była wywożona do Warszawy.

We wrześniu 1945 r. zaczęły funkcjonować szkoły na terenie miasta, uruchomiono ocalałe fabryki i zakłady przemysłowe, ruszają wodociągi, kanalizacja, gazownia, oczyszczalnia, szpital i tartak. Z trudem tworzyły się władze miejskie, w skład których weszły osoby delegowane przez organizacje polityczne i gospodarcze podległe nowej, komunistycznej władzy. Ostatecznie organizacja Zarządu Miejskiego kończy się w styczniu 1946 r. Formowało i stabilizowało się życie miasta w ramach nowego porządku.