RACIBÓRZ W PAŃSTWIE NIEMIECKIM 1922-1945

W okres międzywojenny Racibórz i Niemcy weszły zubożałe, nękane się inflacją, strajkami, bezrobociem, szerzącymi się niepokojami i szalejącą grypą hiszpanką. W latach 1922-1924 burmistrzem Raciborza był Hans Piontek, a po nim znany polityk Adolf Kaschny. W 1929 roku rozpoczął się, trwający do roku 1933, tzw. wielki kryzys gospodarczy, który pogłębił tylko narastające wśród społeczeństwa niezadowolenie.

W 1927 roku w obszar miasta włączono Ostróg, Studzienną oraz tereny dworskie: Racibórz i Ocice, Starą Wiś, Proszowiec i Studzienną, łącznie 15 km². W 1933 roku liczba mieszkańców miasta wynosiła 51.680.

Jednocześnie znaczenie Raciborza na obszarze niemieckiej części Śląska wzrastało, gdyż miasto stało się po I wojnie światowej siedzibą landtagu (sejmu nowoutworzonej Prowincji Górnośląskiej). W 1926 roku w mieście powstał Bank Prowincji Górnośląskiej, następnie Górnośląskie Prowincjonalne Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia i Górnośląski Prowincjonalny Zakład Ubezpieczeń na Życie, od Wypadków i Odpowiedzialności Cywilnej. W 1926 roku powstało także Górnośląskie Krajowe Naukowe Obserwatorium Ziemi oraz, w 1927 roku, Górnośląska Biblioteka Krajowa. Na dyrektora biblioteki powołano dr. Karla Rothera z Wrocławia. W 1927 roku otwarto Muzeum Regionalne, który swoją siedzibę miał w budynku byłego kościoła św. Ducha. Zwiedzającym udostępniono działy: archeologii, przyrody, historii naturalnej i rzemiosła artystycznego.

W 1933 roku władzę w Niemczech przejęła NSDAP (Nationalistische Deutsche Arbeitspartei) z Adolfem Hitlerem na czele. Po dojściu nazistów do władzy Adolf Kaschny został usunięty ze stanowiska burmistrza (w późniejszym okresie trafił do obozu koncentracyjnego), a jego miejsce zajął Max Burda. Naziści zlikwidowali wszystkie instytucje prowincjonalne, w tym bibliotekę. Likwidacja nie ominęła także polskich placówek edukacyjnych. W ramach prześladowań wydalono wówczas z Niemiec działacza z okolic Raciborza Arkę Bożka. Szczególnie ciężki los spotkał Żydów. W 1934 roku odebrano im niemieckie obywatelstwo, pozbawiono stopni naukowych i możliwości pracy w służbie państwowej. W 1938 roku obligatoryjnie dopisano kobietom dodatkowe imię Sara, a mężczyznom Izrael. Spalono w Raciborzu synagogę, dewastowano cmentarze i sklepy żydowskie, przejęto ich majątek, a końcu wywieziono Żydów do obozów koncentracyjnych i w większości wymordowano.

1 września 1939 roku rozpoczęła się, od uderzenia Niemiec na Polskę, II wojna światowa. Racibórz miał duże znaczenie dla gospodarki Rzeszy, ze względu na przemysł, a zwłaszcza fabrykę Siemiens-Planiawerke, która odgrywała bardzo ważną rolę w niemieckim przemyśle zbrojeniowym. Tereny te były szczególnie chronione przed możliwością sabotażu i szpiegostwa.

Jednak, pomimo trudnych warunków, w Raciborzu i na ziemi raciborskiej w latach II wojny światowej działała konspiracja zorganizowana jako, leżący poza granicami II RP, raciborsko-kozielski Obwód Zewnętrzny Armii Krajowej. Jego dowódcą był Serafin Myśliwiec posługujący się pseudonimami „Adam Rajski” i „Krwawnik”. Zakonspirowana struktura tutejszej Armii Krajowej w czasie wojny posiadała drukarnię i wydawała co dwa tygodnie podziemne pismo „Nad Odrą Czuwa Straż”. Grupa zbierała informacje wywiadowcze np. o organizacji Todt i przygotowywała się do walki zbrojnej oraz miała ocalić przed zniszczeniem ważne obiekty i infrastrukturę potrzebną Polsce.

W 1944 roku rozpoczęły się alianckie naloty na miasto, w których oprócz przemysłu i linii kolejowej ucierpiały także okolice dworca kolejowego. Pod broń zaczęto powoływać nawet 16-letnich chłopców. Z końcem 1944 roku ludność miasta rozpoczęła ucieczkę w kierunku Czechosłowacji. W dniach 30-31 marca 1945 r. Rosjanie zdobyli Racibórz.