RACIBÓRZ W MONARCHII HABSBURGÓW 1532-1648
Po bezpotomnej śmierci księcia opolskiego Jana II Dobrego Racibórz wraz z całym obszarem księstw opolskiego i raciborskiego przeszedł pod bezpośrednią władzę Habsburgów, panujących na Śląsku od czasu bezpotomnej śmierci króla Czech i Węgier Ludwika II Jagiellończyka, który zginął w 1526 r. w bitwie z Turkami pod Mohaczem. Tereny te stały się odtąd przedmiotem transakcji i zastawu. W latach 1532-1543 oddano je w zastaw protestantowi Jerzemu Hohenzollernowi zwanemu Pobożnym, margrabiemu brandenburskiemu i księciu karniowskiemu, a po nim formalnie do 1553 r. dzierżył je jego syn Jerzy Fryderyk, który za sumę 183.333 guldenów zwrócił je Habsburgom. Cesarz Ferdynand I jeszcze w tym samym 1553 r. przekazał księstwa Izabeli Jagiellonce, a właściwie jej synowi Janowi Zygmuntowi Zapolyi. W zamian Izabela zrzekła się wszelkich praw swoich i swojej rodziny do Węgier i Siedmiogrodu. Jan Zygmunt przyjął tytuł księcia opolskiego i raciborskiego.
W 1558 r. Racibórz trafił pod bezpośrednie rządy Habsburgów. Sytuacja uległa zmianie czterdzieści lat później, za rządów cesarza Rudolfa II, który w 1598 r. oddał księstwa opolskie i raciborskie w zamian za prawa do Siedmiogrodu Zygmuntowi Batoremu, który zresztą uciekł szybko z powrotem do swego rodzinnego Siedmiogrodu. W 1532 r. w Raciborzu pojawili się pierwsi zwolennicy reformacji, wkrótce na tyle liczni by atakować nawet procesje Bożego Ciała. Wybudowali w Raciborzu drewniany zbór, który spłonął w wielkim pożarze miasta w 1574 r. 17 grudnia 1607 r. cesarz Rudolf II wydał edykt, na mocy którego zabronił przyjmować niekatolików w poczet obywateli miasta Raciborza, ale już w 1609 r. wydał odmienny w tonie list majestatyczny, w którym przyznawał innowiercom na Śląsku wolność wyznania. Kiedy jednak protestanci w Raciborzu nabyli dom i zamienili go w zbór, starosta ziemski wyrzucił ich z miasta, a 30 sierpnia 1618 r. cesarz Maciej potwierdził edykt nietoleracyjny cesarza Rudolfa II. Działania te zbiegły się z wybuchem wojny trzydziestoletniej, która miała ciężko doświadczyć miasto. W 1620 r. księstwo opolsko-raciborskie przejął kolejny już władca Siedmiogrodu Gabor Bethlen, któremu przekazał je, pomimo niechęci stanów opolsko-raciborskich, w ramach układów politycznych, cesarz Ferdynand II Habsburg. Bethlen ściągał wysokie podatki, bił lichą monetę i prowadził zaciąg do wojska, głównie w Raciborzu, wszystko to z zamiarem uderzenia przy udziale Turków i Tatarów na Śląsk. W efekcie swoich działań w 1624 r. utracił dobra, odebranemu przez cesarza.
Z chwilą powrotu Raciborza pod bezpośrednie rządy cesarskie, rozpoczęła się szeroka akcja rekatolizacyjna prowadzona w imieniu cesarza przez starostę ziemskiego Fryderyka Oppersdorffa. Niestety, miasto nie uniknęło wówczas procesów czarownic. Jeden z większych odbył się w 1667 r., kiedy to sądzono wiele kobiet z okolicznych wsi i skazano na spalenie żywcem. MONARCHII HABSBURGÓ1532-1648
W 1626 r. Racibórz został objęty bezpośrednimi działaniami wojny trzydziestoletniej. Aby uniemożliwić wojskom protestanckim uderzenie na ważne strategicznie Czechy naczelny wódz armii cesarskiej Albrecht Wallenstein nakazał obsadzić na Śląsku wszystkie przeprawy przez Odrę. Dowódcą raciborskiego garnizonu został kapitan Georg Säbisch von Mahlen. Miasto wówczas mocno podupadło, nieustannie zmuszane do nowych świadczeń na rzecz stacjonującego tam wojska. W 1632 r. Racibórz został zajęty przez wojska koalicji protestanckiej pod dowództwem pułkownika Heinricha Duwalla, które stacjonowały tam do 1634 r. W latach 1634-1642 miasto obsadził ponownie garnizon wojsk cesarskich, lokując swoich żołnierzy w domach mieszczan. Doprowadzeni do nędzy mieszczanie wystosowali prośbę do cesarza Ferdynanda II, który w 1635 r. zwolnił miasto z obowiązku kwaterunku jego wojsk. Jednak w siedem lat później, w 1642 r. szwedzki feldmarszałek Lennart Torstensson zajął Racibórz i je złupił bezlitośnie i tak mocno doświadczone pożarem z 1637 r. (miasto płonęło zresztą wielokrotnie m.in. jeszcze w latach 1698 i 1772). W 1642 r. wojska cesarskie ostatecznie odzyskały miasto. Z wojny trzydziestoletniej zakończonej w 1648 r., która była ogromną katastrofą dla Śląska, zarówno demograficzną, jak i gospodarczą, Racibórz doświadczony przemarszami wojsk, pożarami i epidemiami, a także przywleczoną tu przez walczące armie dżumą, wyszedł zubożały i zniszczony.