Szkice Archiwalno-Historyczne nr 5, 2009

Cena: 29 zł 5 zł

Streszczenia artykułów:

Artykuły

Paweł Hudzik, Zator podczas I wojny światowej

W opracowaniu naświetlono główne wątki dotyczące: udziału mieszkańców miasta Zatora w Legionach Polskich, oddźwięku w miejscowym środowisku wielkich wydarzeń związanych z tworzeniem się państwa polskiego, udziału zatorzan w wysiłku zbrojnym armii austriackiej jak również życia codziennego miasta w czasie I wojny światowej.

Ryszard Kaczmarek, Organizacja Todt w Rzeszy Niemieckiej i na Śląsku w latach 1933-1945

Organizacja Todt w III Rzeszy Niemieckiej powstała w wyniku konieczności uzyskania taniej siły roboczej do wykonanie planowanych olbrzymich prac budowlanych. Artykuł omawia dzieje tej organizacji na Śląsku i jej udział w najważniejszych inwestycjach prowadzonych w okresie II wojny światowej.

Bartłomiej Warzecha, Początki funkcjonowania urzędu propagandy NSDAP na Górnym Śląsku (wrzesień-grudzień 1939 roku)

Analiza funkcjonowania propagandy nazistowskiej w początkowym okresie okupacji polskiego Górnego Śląska. Autor poddał analizie główne kierunki oddziaływania tej propagandy na ludność rejencji katowickiej i stosowane metody działania.

Grzegorz Bębnik, Kim był Bertold Hildebrandt? Przyczynek do dziejów pewnego nieporozumienia w dziejach śląskiego Września 1939 roku

Artykuł omawia mechanizmy, które warunkują powstawanie mitycznych interpretacji wydarzeń wokół górnośląskiego września 1939 roku. Autor, sięgając do źródeł archiwalnych oraz cytując ówczesną prasę udowadnia kruchość podobnie ahistorycznych zabiegów.

Edward Długajczyk, Rok 1945 w drukarstwie na Śląsku Opolskim. Próba bilansu zamknięcia i otwarcia

Inspiracją do napisania artykułu stał się niedatowany wykaz drukarń na Śląsku Opolskim z pierwszych lat po II wojnie światowej. Na jego podstawie zaprezentowano przeobrażenia własnościowe i organizacyjne, jakim od 1945 roku podlegał przemysł poligraficzny na Górnym Śląsku w wyniku konfiskowania mienia niemieckiego, a potem jego nacjonalizacji.

Adam Dziuba, Folwark PPR. Relacje polityczne w powiecie grodkowskim w latach 1945-1948

W maju 1945 roku do Grodkowa dotarły polskie władze wysłane przez wojewodę śląskiego Aleksandra Zawadzkiego. Autor omawia proces opanowanie administracja w tym mieście i całym powiecie przez działaczy Polskiej Partii Robotnicze, przy czym nieistotny okazał się niemal zupełny brak kompetencji i nieuczciwość znacznej ich części.

Krzysztof Langer, Przestępstwa i przestępcy na terenie powiatu raciborskiego w latach 1945-1950 w świetle archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach Oddział w Raciborzu

Tekst przedstawia poczucia stanu bezpieczeństwa wśród mieszkańców powiatu raciborskiego po zakończeniu działań wojennych. W artykule znajdujemy prócz wykazu i okoliczności tzw. przestępstw pospolitych, także informacje dotyczące działań Milicji Obywatelskiej i skargi na jej członków oraz interwencje ludności u władz na złodziejski proceder żołnierzy Armii Czerwonej.

Zdzisław Jedynak, "Zbiór dokumentów Archiwum Miejskiego w Bytomiu w zasobie Archiwum Państwowego w Katowicach - sposób opracowania i ich znaczenie dla badań regionalnych

Zbiór dokumentów Archiwum Miejskiego w Bytomiu obejmuje lata 1477 1948 stanowi cenny materiał do badań regionalnych, dostarczając wiele danych na temat funkcjonowania sądownictwa, życia codziennego i obyczajowości mieszkańców Bytomia i jego okolic. Jest to również bardzo ciekawy materiał do badań stosunków językowych i narodowościowych na Górnym Śląsku od XVI wieku do początku XIX wieku.

Sławomira Krupa, Eustachy Czosnowski. Kierownik Archiwum Miejskiego w Bytomiu w latach 1945-1951

Artykuł jest poszerzonym biogramem Jana Eustachego Henryka Czosnowskiego (1881-1954), kierownika Archiwum Miejskiego w Bytomiu w latach 1945-1951 oraz autora pierwszego powojennego inwentarza zbioru dokumentów miejskich Bytomia.

Elżbieta Matuszek, Stanisława Poprawska (1909-1985)

Biogram Stanisławy Poprawskiej, archiwistki w Archiwum Państwowym w Katowicach, wielce zasłużonej dla tej instytucji. Specjalizowała się w zagadnieniach akt przemysłowych. Brała udział w organach kolegialnych Archiwum, a w latach 1970 1975 była członkiem Centralnej Komisji Metodycznej w Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.

Joanna Sowa, Halina Bolesławska (1954-1999)

Biogram Haliny Bolesławskiej, archiwistki w Archiwum Państwowego w Częstochowie, która od listopada 1995 roku do czerwca 1996 roku pełniła obowiązki dyrektora Archiwum. 

Materiały:

Mirosław Węcki, Wrzesień 1939 roku na Górnym Śląsku w aktach zabrzańskiej NSDAP

Przygraniczne położenie Zabrza było przyczyną, że stało się one zapleczem niemieckich przygotowań do inwazji na polski Górny Śląsk w 1939 roku. W wydarzeniach tych pewną rolę odegrała zabrzańska NSDAP. Zarządzenia i raporty jej funkcjonariuszy mogą rzucić nowe światło na niektóre aspekty działań freikorpsów - oddziałów dywersyjnych Abwehry oraz budowy niemieckiego aparatu administracyjnego i propagandowego na okupowanym Górnym Śląsku we wrześniu 1939 roku.

Andrzej Rożanowicz, Rok 1939 w pamięci katowickiego gimnazjalisty

Wspomnienia naocznego świadka wydarzeń z września 1939 roku w Katowicach Andrzeja Rożanowicza, wówczas gimnazjalisty, a obecnie emerytowanego docenta ekonomii, wieloletniego wykładowcy Akademii Ekonomicznej w Katowicach.

 Komunikaty

Zdzisław Jedynak, Nieznane źródło do twórczości berlińskiego malarza Adolfa Menzla w zespole Akta miasta Chorzowa

Autor na podstawie materiałów odnalezionych w Archiwum Państwowym w Katowicach prezentuje wiele dotychczas nieznanych danych wyjaśniających genezę i losy sławnego obrazu Adolfa Menzla Eisenwalzwerk in Königshütte zakupionego przez Nationalgalerie w Berlinie.

Andrzej Kołodziej, Klub Sportowy "Górnik" Zabrze w Zabrzu w świetle materiałów archiwalnych przekazanych do Archiwum Państwowego w Katowicach

Archiwum Państwowego w Katowicach na przełomie 2008 oraz 2009 roku wzbogaciło swój zasób o materiały archiwalne Klubu Sportowego "Górnik", bardzo zasłużonego dla polskiego sportu. Archiwum przejęło w głównej mierze: dokumentację walnych zebrań sprawozdawczo-wyborczych, protokoły posiedzeń Zarządu Klubu oraz protokoły posiedzeń Prezydium Zarządu Klubu oraz akta personalne ponad 100 osób związanych z Klubem.

Agata Rojek, Zbiór materiałów archiwalnych dr. Tadeusza Karugi przekazanych do Archiwum Państwowego w Katowicach

Zasób Archiwum Państwowego w Katowicach począwszy od roku 2004 wzbogaca się stale o dokumentację aktową i fotograficzną z warsztatu naukowo-badawczego historyka sportu na Górnym Śląsku dr. Tadeusza Karugi. Komunikat omawia dokumentację z lat 1919-1976 dotyczącą rozwoju szermierki oraz klubów sportowych na Śląsku.

 In Memoriam

Katarzyna Słysz-Szczucka, Marian Gałuszka (3 lutego 1951 - 10 grudnia 2007)

Artykuł poświecony jest historykowi i archiwiście Marianowi Gałuszce, który przez 35 lat związany był pracą zawodową z Archiwum Państwowym w Katowicach. W artykule zwrócono uwagę na jego wielką pasję, jaką była historia jego rodzinnego miasta Chorzowa.

Sprawozdania

Piotr Greiner, Sprawozdanie Dyrektora Archiwum Państwowego w Katowicach za rok 2008

Archiwum Państwowe w Katowicach przejęło w 2008 roku do swojego zasobu 946, 35 metrów bieżących archiwaliów, na które złożyło się 170 zespołów liczących 60 999 jednostek archiwalnych, co zwiększyło jego zasób ogółem do 4819 zespołów liczących 20 164,43 metrów bieżących i 1 871 575 jednostek inwentarzowych. Zostało opracowanych przez archiwistów katowickich 163 zespoły liczące 61 248 jednostki archiwalne. o rozmiarze 592,18 metrów bieżących.

Katarzyna Słysz-Szczucka, Sprawozdanie z działalności wydawniczej i naukowej Archiwum Państwowego w Katowicach za rok 2008

Rok 2008 był pierwszym rokiem w Archiwum Państwowym w Katowicach, kiedy to zaczął funkcjonować Oddział VIII "Badań naukowych, popularyzacji i wydawnictw". Sprawozdanie opisuje zrealizowane projekty wydawnicze i wystawiennicze, zarówno własne jak i obce przedstawiane w naszej placówce. Pokazuje też udział pracowników Archiwum w publikacjach naukowych, konferencjach, sesjach naukowych i projektach badawczych.

Recenzje i omówienia

Tomasz Hajewski, Frédéric Dessberg: Enjeux et rivalités politiques franco-britanniques : le plébiscite de haute Silésie (1921), " Revue historique des armées " , nr 254, 1er trimestre 2009, s. 53-66

Autor omawia publikację francuskiego historyka Frédéric Dessberg poświęconą sporom politycznym między Francją a Wielką Brytanią w sprawie Górnego Śląska podczas plebiscytu w 1921 roku.