RACIBÓRZ W KOMUNISTYCZNEJ POLSCE 1946-1990
Polska, w której granicach znalazł się Racibórz była krajem zależnym od sowieckiej Rosji. Obowiązywała w niej także komunistyczna ideologia i ustrój. Już w 1945 r. organizowano w powiecie raciborskim uroczystości ku czci rocznicy rewolucji bolszewickiej w Rosji. Na terenie Raciborza utworzono struktury Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej, które w 1948 r. połączyły się tworząc Komitet Miejski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Partia ta posiadała monopol władzy do 1989 r. i zajmowała się wszystkimi aspektami życia Raciborza, często w skali znacznie większej niż oficjalnie funkcjonujące władze miejskie.
Organem uchwałodawczym i kontrolującym w mieście była miejska rada narodowa, a władzę wykonawczą reprezentował zarząd miejski, na czele którego stał prezydent. Pierwszy powojenny prezydent Raciborza Paweł Lelonek został odwołany w 1948 r., a na jego miejsce przyszedł Józef Kozik. W 1950 r. wprowadzono zmiany w systemie administracji terenowej, zlikwidowano podział na administrację rządową i samorządową, a w miejsce zarządu miejskiego utworzono prezydium miejskiej rady narodowej, na czele z przewodniczącym. Pierwszym przewodniczącym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Raciborzu był Michał Szczerkowski. W 1973 r., po kolejnej reformie administracyjnej zlikwidowano prezydia, utworzono urzędy miejskie. W 1975 r., przywrócono urząd prezydenta miasta. Został nim Czesław Wala, następnym był Władysław Woźniak, a kolejnym Jan Osuchowski. W 1981 r. Rada Miejska wybrała na prezydenta Józefa Bernatka, niezwiązanego z partią komunistyczną, ale władzom wojewódzkim udało się zablokować objęcie przez niego stanowiska.
Działania władz miejskich w latach 1946-1990 koncentrowały się na odbudowie i rozbudowie przemysłu i miasta. Zakłady przemysłowe na terenie Raciborza uruchomiono do 1949 r., ale wielkość przedwojenne produkcji osiągnęły dopiero po wielu latach, jednak Racibórz szybko stał się jednym z najważniejszych ośrodków przemysłowych w kraju. Także miasto podniosło się z gruzów, aczkolwiek niekoniecznie w pierwotnym kształcie. W 1975 r. do Raciborza włączono okoliczne wsie: Markowice, Sudół, Miedonię i Brzezie.
Ważnym okresem w życiu miasta były lata 1980-1981, które przyniosły zmiany, związane z powstaniem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego (NSZZ) „Solidarność”. 10 września 1980 r. w Raciborskiej Fabryce Kotłów „Rafako” zawiązała się tzw. komisja robotnicza, licząca 15 osób. 25-30 września 1980 r. odbyło się na terenie „Rafako” referendum, w sprawie utworzenia NSZZ „Solidarność”. 10 listopada 1980 r. zarejestrowano związek na terenie kraju, a 9 stycznia 1981 r. w „Rafako” powstał Komitet Zakładowy NSZZ „Solidarność” na czele z Józefem Urbanke. Organizacje związkowe powstały także w innych zakładach pracy na terenie miasta. 13 grudnia 1981 r. władze komunistyczne wprowadziły stan wojenny, zdelegalizowano NSZZ „Solidarność”, ograniczono swobody obywatelskie, internowano wiele ludzi, a wśród nich kilkadziesiąt z ziemi raciborskiej. Stan wojenny zniesiono 22 lipca 1983 r., ale nie oznaczało to większej liberalizacji życia. W kraju działały nielegalne struktury opozycyjne. Schronienia opozycji walczącej w podziemiu udzielał Kościół, gromadząc wokół siebie różne grupy społeczne. W Raciborzu szczególnie aktywnie działały dwie parafie: Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Najświętszego Serca PJ. Działała także w Raciborzu Grupa Młodzieży Niezależnej, zrzeszająca uczniów i studentów. Rozklejano ulotki, rozprowadzono i wydawano podziemną prasę i literaturę, prowadzono walkę z władzą w każdy możliwy sposób. Wszystkie te działania doprowadziły upadku komunistycznej władzy w roku 1989, który całkowicie zmienił oblicze Polski i miasta Raciborza.
