160. rocznica Powstania Styczniowego epizod III

160. rocznica Powstania Styczniowego

epizod III

Komitet Centralny dla Sprawy Polskiej, pomoc emigracji

W czasie Powstania Styczniowego oprócz Komitetu Centralnego Narodowego (na terenie Królestwa Polskiego), który to przekształcił się w Rząd Narodowy Polski, na emigracji powstawały także lokalne komitety poparcia dla sprawy polskiej. Jednym z nich był Comité Central Pour la Cause Polonaise w Paryżu. W zbiorach Archiwum Państwowego w Katowicach Oddziału w Gliwicach zachowała się ciekawa ulotka ww. Comité Central Pour la Cause Polonaise z datą z kwietnia 1863 roku. Komitet ten powstał w 1831 roku (w zbiorach Archiwum jest również ulotka z tego roku). Komitet reaktywował się (po 1831 roku) w latach 1846 i właśnie 1863. Ulotka wzywa adresata do organizacji komitetów lokalnych, a także zbiórki funduszy dla „wsparcia świętej sprawy polskiej”. Prosi się też o kierowanie korespondencji na adres siedziby komitetu w Paryżu na Quai Malaquais 3.

Odezwę podpisali: przewodniczący Komitetu książę (duc) Eugène de Harcourt, wice-przewodniczący i skarbnik Alexis Vavin, sekretarz Edmund de La Fayette (własc. Edmond du Motier de La Fayette, wnuk Gilberta du Motier de La Fayette, uczestnika walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych) i archiwista Leonard Chodźko.

Książę d’Harcourt zmarł w 1865 roku. W mowie, którą wygłosił nad jego grobem Augustin Cochin, również członek Komitetu dla Sprawy Polskiej, padły poniższe słowa: „(…) ten sam pęd ku sprawiedliwości pchnął pana d’Harcourt ku Polsce. Ci starcy i te dzieci polskie, które mnie [tu] otaczają wraz ze stałymi obrońcami tego narodu, któremu odebrano wszystko, wszystko oprócz mowy i serca, oto zobowiązani, przyjaciele, wzruszeni świadkowie, których obecność i łzy są o wiele bardziej wymowne niż me słabe słowa.(…) [książę] w 1863 roku, przy pierwszych dalekich westchnieniach wracającej do życia Polski, odrodził się z nią i dla niej, wraz ze starymi i młodymi przyjaciółmi wolności (…) Był prezesem polskiego komitetu i prosił o współczucie dla tych dzielnych ludzi, którzy płacili swoją krwią za odzyskanie sprawiedliwości i widziano, że mimo zaawansowanego wieku porusza się tak, jak niegdyś dla sprawy greckiej. (…) Wybierał dobre sprawy, Bóg będzie mu miłosierny”.- zakończył swą przemowę pan Cochin.

Podczas przygotowań i w trakcie powstania styczniowego na emigracji działali także emisariusze powstańczy. Mówią o nich m.in. raporty z okresu 1862-1865 zachowane w Oddziale w Cieszynie. W dokumentach tych możemy odczytać nazwiska emisariuszy i agentów, działających w całej Europie: Jana Stryńskiego z Litwy, Czerskiego i Landowskiego, Romualda Skrzyńskiego, Dionizego Mikołaja de Chenois vel Dębskiego, Władysława Cieleckiego, Ludwika Klimkiewicza. Wśród nich byli także agenci Komitetu z Paryża: Calbad i Łysakowski oraz Ferdynand Czapski. W raporcie (ze stycznia 1863 roku) wspomina się o organizowaniu przez polską emigrację przesyłek broni z Anglii do Królestwa Polskiego. Innym z emisariuszy był Raoul Debesson.

tekst i wybór fotografii: B. Małusecki i J. Snoch