Ratownictwo archiwalne

Kontakt: dr Katarzyna Kwaśniewicz - kierownik Oddziału Konserwacji i Zabezpieczania Zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach, tel. 32 208 78 35

Ratownictwo archiwalne - metody ratowania dokumentów zalanych podczas powodzi

1. Selekcja. Kwalifikacja materiałów archiwalnych pod kątem ich wartości, zaczynając od najcenniejszych, oraz selekcja pod kątem stopnia zalania i uszkodzenia przez wody powodziowe - od mokrych, przez wilgotne, po suche. Dokumenty mokre muszą zostać zamrażane, a wilgotne należy odpowiednio suszyć w wentylowanych pomieszczeniach.
2. Oczyszczanie. Oczyszczaniedokumentów z powierzchniowych zanieczyszczeń np. poprzez przepłukanie zimną czystą wodą.
3. Zapakowanie w worki foliowe. Dokumenty zakwalifikowane jako najbardziej mokre, należy zapakować w plastikowe worki (np. na śmieci) tworząc paczki o wysokości ok 10 cm. Worki następnie powinny zostać opisane, by możliwa była późniejsza identyfikacja akt. Należy także tworzyć spisy przekazywanych do mrożenia i liofilizacji materiałów.
4. Zamrażanie. Ze względów mikrobiologicznych niezbędne jest jak najszybsze zamrożenie dokumentów w temperaturze min.- 20°C. Zalane archiwalia zamrażać można we wszelkiego rodzaju urządzeniach chłodniczych.
5. Liofilizacja. Liofilizacja jest bezpiecznym procesem umożliwiającym osuszenie zbiorów poprzez sublimację. W komorze liofilizatora, przy obniżonym ciśnieniu, woda z zamrożonych dokumentów przechodzi z fazy krystalicznej do fazy gazowej z pominięciem fazy ciekłej. Czas suszenia zależy od stopnia zalania dokumentów.
6. Dezynfekcja/kontrola mikrobiologiczna. Wysuszone dokumenty należy zdezynfekować w komorze fumigacyjnej przy użyciu tlenku etylenu aby zminimalizować ryzyko rozwoju mikroorganizmów.
7. Wytypowanie dokumentów do konserwacji jednostkowej lub zachowawczej. Podczas oceny stanu zachowania akt niezbędna jest pomoc służb konserwatorskich aby prawidłowo podjąć decyzję dotyczącą dalszego postępowania z zalanym materiałem.