Wystawy | U źródeł Wisły

U źródeł Wisły - Jezioro Goczałkowickie

Górski charakter rzeki Wisły w górnym jej biegu, nieuregulowane i niezabudowane koryto oraz znaczne opady były przyczyną katastrofalnych w skutkach powodzi, dlatego też już czasach pruskich rozpoczęto prace regulacyjne. Przyczyniło się to do znacznego usystematyzowania koryta, natomiast w dalszym ciągu nie zapobiegało powodziom. Na polecenie Ministerstwa Komunikacji w 1947 roku Dyrekcja Okręgowa Dróg Wodnych w Krakowie, aby stworzyć możliwość zaopatrzenia w wodę Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego oraz zlikwidować zagrożenie powodziowe, rozpoczęła pracę nad budową zbiornika wodnego na rzece Wiśle pod Goczałkowicami. Na miejsce budowy sztucznego jeziora wytypowano teren pomiędzy Strumieniem a Goczałkowicami. 

W celu realizacji inwestycji zdecydowano o zalaniu części pobliskich miejscowości, poprzez budowę zapory o wysokości 14 metrów na Wiśle Małej oraz wału bocznego w miejscowościach Chybie i Strumień. Postanowiono przesiedlić około 2000 mieszkańców, zamieszkujących 428 gospodarstw prywatnych. Właścicielom dano możliwość wyboru: budowy nowych domów na własną rękę z materiałów odzyskanych z rozbiórki lub budowy gospodarstw zamiennych[1]. 1 stycznia 1950 roku powołano do życia Państwowe Kierownictwo Budowy Zbiornika. Prace budowlane zaplanowano na lata 1950–1955. Obejmowały one utworzenie zapory ziemnej z obiektami żelbetonowymi, kanału burzowego z dwoma betonowymi stopniami, kanału zbiorczego dla ujęcia potoków oraz odwodnienie obszaru Chybie-Strumień. Przed zalaniem zbiornika z nieznanych powodów nie oczyszczono dna z żelbetonowych bunkrów, które pozostały po II wojnie światowej, nie zlikwidowano żelbetonowych przyczółków mostu w starorzeczu rzeki Małej Wisły oraz nie wykarczowano pni wyciętych drzew. Oficjalne otwarcie gotowego zbiornika nastąpiło 21 lipca 1956 roku, wtedy to ruszył wodociąg, który z Goczałkowic rozpoczął dostawę wody na tereny Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Jego wydajność była wówczas największa w kraju i wynosiła 1800 litrów na sekundę. W dniu 22 lipca 1956 roku otwarto Zakład Uzdatniania Wody Goczałkowice, który administracyjnie podlegał Górnośląskiemu Przedsiębiorstwu Wodociągów S.A. w Katowicach. Jezioro Goczałkowickie obecnie spełnia kilka podstawowych zadań, między innymi zaopatrzenie w wodę aglomeracji śląskiej, ochronę przeciwpowodziową, gospodarkę rybacką i ochronę środowiska. Jezioro zarybiane jest głównie rybami drapieżnymi, takimi jak szczupak, sandacz czy węgorz. Łączna powierzchnia zbiornika wynosi 32 km², zaś jego średnia głębokość waha się pomiędzy 2 a 5,5 metra. Pomimo, że Zbiornik Goczałkowicki jest tworem sztucznym, powstał tu swoisty ekosystem, który obejmuje ponad 600 gatunków zwierząt. Pierwotnie jezioro miało spełniać funkcje jedynie zbiornika wodociągowego, jednak wraz z całą zlewnią i zlewnią potoków Iłownica, Jasienica i Wapienica, orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z 29 lipca 1954 roku, włączono je przepisami do Strefy Ochrony Sanitarnej jako zbiornik wody pitnej.

[1] Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Pszczynie, zespół nr 17/161 Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Pszczynie, sygn. 1084, s. 2.