Gliwice

Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Gliwicach

ul. Zygmunta Starego 8
44-100 Gliwice

tel. 32 2314440
e-mail: apgliwice@katowice.ap.gov.pl

Kierownik Oddziału: Bogusław Małusecki

Przyjmowanie stron, czytelnia i biblioteka w dniach:

środa:
8.30-16.30
czwartek:
8.30-14.30

Kliknij aby powiększyć

Gliwicki oddział Archiwum Państwowego w Katowicach według stanu na dzień 31 grudnia 2020  roku posiadał w swoim zasobie 357 zespołów i zbiorów z ponad 248 tysiącami jednostek archiwalnych o rozmiarze ponad 2,2 kilometrów bieżących akt.

Obejmuje on materiały wytworzone w okresie od XV wieku. Do najcenniejszych należą akta miasta Gliwic (1403-1944), akta administracji szczebla powiatowego z terenu powiatu gliwickiego i zabrzańskiego, w tym Starostwo Powiatowe w Gliwicach (Landratsamt in Gleiwitz 1748-1945) oraz sądów obwodowych (Amtsgericht) w Gliwicach (1801-1945), Zabrzu (1791-1945) i Pyskowicach (1775-1945), a także Sądu Krajowego w Gliwicach (Landgericht Gleiwitz 1884-1943). Bogato są reprezentowane akta notariuszy zabrzańskich.

Największą część zasobu stanowią akta koncernów i zakładów przemysłowych. Są to przede wszystkim akta takich koncernów jak Dyrekcja Dóbr hrabiego Ballestrema w Gliwicach (Graf von Ballestremsche Gütterdirektion in Gleiwitz 1801-1945), Zakłady hrabiów Schaffgotschów w Gliwicach (Gräflich Schaffgotsche Werke Gleiwitz 1785-1944), Gwarectwo Castellengo-Abwehr w Gliwicach (Gewerkschaft Castellengo-Abwehr Gleiwitz 1823-1945), a także akta Górnośląskiego Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych w Gliwicach (Oberschlesischer Berg und Hüttenmännischer Verein in Gleiwitz 1922-1945).

Ilościowo niewielka, ale równie ważna część dokumentów to akta takich rodzin szlacheckich, jak Welczkowie z Łabęd (1636-1905), Baildonowie z Łubia (1795-1940) oraz baronowie von Durant z Wielowsi (1755-1908).

Z czasów po 1945 roku na uwagę zasługują przede wszystkim akta administracji samorządowej i państwowej z Gliwic, Zabrza oraz powiatu gliwickiego. Gromadzone są również dalej akta instytucji i zakładów przemysłowych, jak np.: Gliwickie i Zabrzańskie Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, centralne zjednoczenia i zarządy branży chemicznej, w tym Zjednoczenie Przemysłu Syntezy Chemicznej w Gliwicach (1958-1964) i Centralny Zarząd Przemysłu Syntezy Chemicznej w Gliwicach (1951-1958), akta poszczególnych kopalń i innych zakładów pracy.

Bogaty jest zbiór materiałów kartograficznych (1587-1995), ikonograficznych (1851-1860), heraldycznych (XVIII wiek - 1998), sfragistycznych (1850-1950) i ulotnych. Do dyspozycji korzystających z pracowni naukowej jest bogaty i unikatowy księgozbiór Oddziału.

Zalążkiem obecnego gliwickiego oddziału Archiwum było Archiwum Miejskie (Stadtarchiv Gleiwitz), które mieściło się w gmachu staromiejskiego ratusza. Staraniem władz miejskich przebudowano w 1936 roku budynek dawnej ujeżdżalni pułku pruskich ułanów i przeniesiono do niego zbiory archiwalne. Był to pierwszy budynek zaadaptowany specjalnie dla potrzeb archiwalnych na pruskim Górnym Śląsku, ze specjalnymi regałami i pudłami archiwalnymi. Kierownikiem archiwum do 1945 roku był dr Oswald Völkel. Duża część z wyposażenia tego archiwum, w tym regały aktowe i biblioteczne, pudła archiwalne, szafki katalogowe i część umeblowania pracowni nadal służą archiwistom jak i użytkownikom. Same w sobie stanowią obiekty muzealne warte stosownej ochrony.

Już od marca 1945 roku Archiwum Miejskie rozpoczęło działalność jako komórka organizacyjna polskiego Zarządu Miejskiego Gliwic. W 1951 roku gliwickie Archiwum Miejskie zostało włączone do państwowej służby archiwalnej, podporządkowane wojewódzkiemu Archiwum w Katowicach. Zasięgiem terytorialnym obejmowało i nadal obejmuje miasta Gliwice i Zabrze oraz ziemski powiat gliwicki. Kierownikami gliwickiego archiwum byli od 1945 roku: dr Józef Opacki (1945-1946), Izydor Uniowski (1946-1953), Bronisława, de domo Pisarek, Spyrowa (1953-1955), Julia Mękicka (1955-1961), Alfred Sulik (1961-1963), Jerzy Jaros, p.o. kierownika (1963), Janina Wolanin (1963-2004). Aktualnie Oddziałem kieruje Bogusław Małusecki.