WIDOKI I MAPY RACIBORZA

Racibórz, jako strategiczny gród kontrolujące przeprawę przez górną Odrą na szlakach handlowych wiodących z Moraw na Śląsk i Małopolskę pojawił się już od pierwszych renesansowych map Europy tzw. tabula moderna wydawanych jako uzupełnienie do starożytnego dzieła Geografii Klaudiusza Ptolemeusza.

Jako punkt topograficzny widzimy Racibórz na pierwszych mapach poświęconych monograficznie Śląskowi, Sebastiana Münstera w jego wydanej w 1544 r. Cosmografii i przede wszystkim w opracowanej z autopsji przez Ślązaka Martina Helwiga mapy Śląska Silesiae Typus, która przez jej umieszczenie w niezwykle popularnych atlasach niderlandzkich Gerharda Merkatora (Kramera) i Abrahama Orteliusa (Oertla) z XVI wieku, została uznana „matką wszystkich innych map Śląska” i przez prawie dwa wieki stanowiła podstawę dla wszystkich niemal następnych kartograficznych opracowań wielkoskalowych Śląska.

Rozwój kartografii Śląska nastąpił w XVIII wieku odpowiadając na zapotrzebowanie absolutystycznych monarchii, Austrii a później Prus, administracyjnych w postaci map średnioskalowych – tu przykładem Atlas Silesiae opracowany na polecenie cesarza Karola VI Habsburga oraz tworzonych na potrzeby wojskowe w formie map wielkoskalowych miast i twierdz – wtedy pojawiają się pierwsze plany miasta Raciborza. Obok map tworzonych na zamówienie władz państwowych powstają mapy i co warte podkreślenia wedutu (widoki) miast kreślone na zamówienie rozwijającego się rynku księgarskiego, odpowiadającego na zapotrzebowanie oświeceniowych elit tego okresu – tu niedoścignionym w wymiarze nie tylko śląskim są weduty Friedricha Bernharda Wernera.

Zamiany ustrojowe Prus wywołane wojnami napoleońskimi, w tym przez wydanie ustawy miejskiej w 1808 r., ale także powszechny postęp cywilizacyjny XIX wieku wywołały masową produkcję kartograficzną map drukowanych na zlecenie władz miejskich, państwowych i firm prywatnych. W latach 70-tych XIX wieku w miastach górnośląskich powołano miejskie urzędy geodezyjne, które na bieżąco wykonywały mapy za zmieniającą się gwałtownie na przełomie XIX i XX wieku urbanizacją. Pojawiają się mapy turystyczne na zapotrzebowanie coraz mobilniejszego dzięki kolejom społeczeństwu.

Mapy różnych typów z różnych okresów są bezcennym źródłem do odtworzenia dziejów miast, w tym Raciborza, których to informacji nie są dostarczyć wyłącznie źródła opisowe.