Kliknij aby powiększyć

W latach 2013-2015 został wybudowany nowoczesny budynek archiwalny w Bielsku-Białej, który został oddany do użytku w czerwcu 2015 roku. W związku z tym rozpoczął się proces przekształceń organizacyjnych, który objął dotychczasowe oddziały zamiejscowe w Bielsku-Białej, Oświęcimiu i Żywcu. Z dniem 1 czerwca 2015 roku likwidacji uległ Oddział w Oświęcimiu, a z dniem 1 października 2015 roku Oddział w Żywcu. Zasoby obu zlikwidowanych oddziałów zostały włączone do zasobu Oddziału w Bielsku-Białej, który stał się w ten sposób jednym z największych w Polsce. Bielsko-Bialski oddział Archiwum Państwowego w Katowicach według stanu na dzień 31 grudnia 2020 roku posiadał w swoim zasobie 1386 zespołów i zbiorów z ponad 355 tysiącami jednostek archiwalnych o rozmiarze przekraczającym 3,6 kilometra bieżących akt.

W nowym Oddziale w Bielsku-Białej zgromadzono archiwalia wytworzone w okresie od XVI wieku. Do najstarszych i najcenniejszych archiwaliów należy zaliczyć akta miast Bielska (1587-1945), Białej (1778-1939), Jordanowa (1576-1950), Lanckorony (1795-1934), Makowa Podhalańskiego (1896-1950), Oświęcimia (1807-1944), Wadowic (1834-1954), Zatora (1574-1945) i Żywca (1766-1950), a także akta gmin z lat 1562-1950. Unikatowy charakter ma Archiwum książąt Sułkowskich, Panów na Bielsku (1583-1901) oraz Dyrekcja Dóbr Żywieckich (1758-1945), zawierająca dokumenty ówczesnych właścicieli dóbr żywieckich, arcyksięcia Karola Stefana Habsburga i jego syna Karola Olbrachta. Rozwój przemysłu tkackiego i metalowego w XIX wieku w Bielsku i okolicznych miejscowościach znalazł odbicie w licznych archiwaliach wytworzonych przez pojedyncze fabryki, jak i konsolidujące się na przełomie XIX i XX wieku przedsiębiorstwa. Chlubą Bielska był do postindustrialnych przemian XX/XXI wieku przemysł włókienniczy. Samo Bielsko i okoliczne miejscowości (w dużej części niemieckie kulturowo do 1945 roku) oraz w pewnym zakresie też galicyjska Biała (zdominowana do Holocaustu przez Żydów) były XIX-wiecznym centrum włókienniczym monarchii Habsburskiej. Obrazują to z jednej strony dobrze zachowane akta austriackich, a potem polskich urzędów państwowych i samorządowych w Bielsku i Białej z XIX i z początku XX wieku, a drugiej strony licznie zachowane archiwalia różnych przedsiębiorstw i firm działających na tym obszarze. Na uwagę zasługuje ponadto zespół Arcyksiążęcy Browar w Żywcu (1881-1944). Z materiałów wytworzonych po 1945 roku wymienić należy przede wszystkim dokumentację Urzędu Wojewódzkiego w Bielsku-Białej z lat 1975-1998. Archiwum zgromadziło wartościowe kolekcje: Zbiór kartograficzny (od końca XVI wieku), Zbiór sfragistyczny (od początku XVI wieku) oraz zbiór ok. 5000 plakatów, ulotek, obwieszczeń i innych materiałów ulotnych od połowy XIX wieku.

Placówka archiwalna została powołana do życia w lutym 1950 roku w Bielsku jako oddział powiatowy Archiwum w Katowicach (od marca 1951 roku jako Powiatowe Archiwum Państwowe w Bielsku). W lutym 1952 roku do Archiwum w Bielsku włączono zasób Archiwum Miejskiego w Bielsku, które wykształciło się z registratury miejskiej około roku 1887 roku. Od 1951 roku w związku z utworzeniem połączonego śląsko-galicyjskiego miasta Bielsko-Biała kompetencja Archiwum została rozszerzona na b. galicyjską część nowego miasta. W latach 2013-2015 został wybudowany nowoczesny budynek archiwalny w Bielsku-Białej, który został oddany do użytku w czerwcu 2015 roku. W związku z tym do zasobu oddziału bielsko-bialskiego zostały włączone materiały archiwalne z zlikwidowanych oddziałów w Oświęcimiu (został zlikwidowany z dniem czerwca 2005 roku) i Żywcu (został zlikwidowany z dniem 1 października 2015 roku). Kierownikami oddziału bielskiego, a później bielsko-bialskiego byli: Aldona Hendzel (1951-1952), Janina Radoń (1952-1956), Zofia Rączka (1956-1959), Maria Kocych-Imielska (1959-1963), Irena Jagoda (1965-1987) i Grażyna Sokół-Szołtysek (1987-2015). Aktualnie Archiwum kieruje Paweł Hudzik.