„Z płacht klejonych na murach zlatuje Czarną treścią komunikat WRON…”

Pierwsze tygodnie stanu wojennego w świetle dokumentów Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Katowicach i prasy

13 grudnia 2021 roku mija 40 rocznica wprowadzenia stanu wojennego na terenie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Z tej okazji przedstawiamy wystawę (do pobrania w postaci pliku pdf) oraz prezentację mające na celu skonfrontowanie informacji wewnątrzpartyjnej z przekazami prasowymi na temat sytuacji społeczno-politycznej w województwie katowickim po wprowadzeniu stanu wojennego.

Podstawę źródłową stanowią archiwalia i materiały prasowe przechowywane w zasobie i bibliotece Archiwum Państwowego w Katowicach oraz Oddziałach w Bielsku-Białej i Pszczynie. Wykorzystano wybrane dokumenty z zespołów: 12/1793 Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Katowicach, 13/490 Zbiór materiałów ulotnych Archiwum Państwowego w Katowicach Oddziału w Bielsku–Białej, 17/397 Zbiór plakatów, afiszy i obwieszczeń z Oddziału w Pszczynie oraz artykuły zamieszczone na łamach organu prasowego partii „Trybuny Robotniczej”.

W przypadku wystawy dokumenty i artykuły prasowe prezentowane są w układzie chronologicznym, od wydania „Instrukcji kierowania partią w warunkach ogłoszenia stanu zagrożenia państwa” z dnia 10 grudnia 1981 r., która stanowiła próbę przygotowania struktur partyjnych do funkcjonowania w realiach stanu wojennego, do pierwszego w okresie stanu wojennego plenarnego posiedzenia wojewódzkiej instancji partyjnej w dniu 23 stycznia 1982 roku, na którym podsumowano dotychczasowe działania i ogłoszono postępującą normalizację życia społecznego w województwie.

Skonfrontowano oficjalne doniesienia prasowe i raporty partyjne, w których opisywano faktyczne nastroje i sytuację w zakładach pracy. Zawierają one dane o strajkach w zakładach pracy i innych formach protestu oraz liczbie osób biorących w nich udział, postawie członków partii w komitetach zakładowych i podstawowych organizacji partyjnych, fluktuacji kadr partyjnych. Warto zwrócić także uwagę na przesłany przez Wydział Zagraniczny Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej komunikat pt. „Reakcje partii komunistycznych i robotniczych na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce”.

W prezentacji, będącej skróconą wersją wystawy przedstawiono jedynie wybrane materiały archiwalne, na które składają się m.in. druki ulotne, w tym informujące o zakazie zgromadzeń czy militaryzacji kopalń, dekret o wprowadzeniu stanu wojennego, obwieszczenie o wprowadzeniu stanu wojennego, informacje partyjne o aktualnej sytuacji politycznej w województwie katowickim oraz artykuły prasowe z „Trybuny Robotniczej”.

W tytule wykorzystano fragment wiersza Macieja Bieniasza „Idą pancry na Wujek”

Wybór materiałów, tekst: Krzysztof Paszek, Tomasz Skowron

Skany materiałów archiwalnych wykonały: Ewelina Kisiel, Cecylia Skwirowska