RACIBÓRZ POD PANOWANIEM PIASTÓW I PRZEMYŚLIDÓW 1108-1532
Gród raciborski, bronił przeprawy rzecznej przez Odrę na szlaku handlowym prowadzącym przez Bramę Morawską, m.in. z Czech i Moraw do Krakowa, na Ruś i na Śląsk. Wiadomo, na podstawie badań archeologicznych, że istniał już w XI w. Pierwsza jednak wzmianka o nim pochodzi z kroniki Galla Anonima, który zapisał, że w 1108 r. doszło do zbrojnego starcia między rycerzami Bolesława III Krzywoustego a Morawianami o tę właśnie osadę, które to starcie wygrali woje Krzywoustego, włączając tym samym gród do państwa Piastów.
Piastowie rządzili Raciborzem do 1336 r., kiedy to ziemia raciborska została przejęta przez księcia Mikołaja II z czeskiego rodu Przemyślidów. Po bezpotomnej śmierci księcia Walentego Przemyślidy, w 1521 r. księstwo raciborskie na krótko (do 1532 r.) wróciło w ręce Piastów, w osobie księcia opolskiego Jana II Dobrego.
Z niezachowanego dokumentu, wystawionego dla Leśnicy przez księcia opolskiego Kazimierza I w 1217 r., wynika, że Racibórz otrzymał prawa miejskie przed tą datą. Dyplom wystawiony wspólnie przez władców raciborskich Mieszka i Przemysława, datowany na dzień 7 maja 1286 r. wspomina o funkcjonowaniu w mieście prawa flamandzkiego. Miasto zarządzane było przez dziedzicznego wójta, który posiadał szerokie uprawnienia w gospodarce miejskiej, handlu i sądownictwie. 17 czerwca 1299 r. książę Przemysł, powołał do istnienia pięcioosobową radę miejską (szóstym rajcą nominalnie był sam książę) oraz siedmioosobowe kolegium ławników, ograniczając tym samym władzę wójta. Dokument informujący o tym fakcie, znany tylko z odpisu, uważany jest przez niektórych historyków za falsyfikat, co nie zmienia faktu, że mniej więcej w tymże roku w Raciborzu zaczęto stosować prawo magdeburskie. XIII wiek był czasem prężnego rozwoju Raciborza. Handel miasta był oparty na sprzedaży sukna i towarów tranzytowych, wystawianych w sukiennicach i bogatych kramach. W końcu XIII w. miasto uzyskało prawa wyłączności w handlu solą i piwem w promieniu mili zapowiedniej w całej południowej części Górnego Śląska. Racibórz jako ważny punkt handlowy posiadał także prawo jarmarków. W XIV w. Racibórz był jednym z najludniejszych miast na Śląsku. Na jego terenie funkcjonowały dwie szkoły, młodzież kontynuowała studia na wszystkich uniwersytetach Europy. Budowano również kościoły. Około 1205 r. powstał drewniany kościółek w miejscu gdzie dziś znajduje się podominikański kościół św. Jakuba. W 1299 r. rozpoczęła się budowa kościoła i klasztoru dominikanek pod wezwaniem św. Ducha. Przeoryszą tego klasztoru była córka Przemysła, księżna Eufemia, zwana Ofką, której kult przetrwał w Raciborzu do czasów współczesnych. W 1307 r.
pojawiła się w źródłach wzmianka o istniejącym już kościele św. Jana na Ostrogu. W 1491 r. stanął na Bosaczu klasztor oo. Franciszkanów oraz klasztor św. Wacława i św. Jadwigi. Miasta nie o minęły również trudne chwile, m.in. w 1241 r. odparło atak Mongołów, w 1400 r. okolice Raciborza pustoszyły przez osiem dni węgierskie wojska Zygmunta Luksemburczyka, a w pierwszej połowie XV w. wojska husyckie plądrowały i paliły miejscowości na obszarze księstwa, na szczęście sam Racibórz nie został przez nich zdobyty.
