RACIBÓRZ - KONIEC STAREGO ŚWIATA 1945

W marcu 1945 r., wchodząca w skład 1 Frontu Ukraińskiego, 60 Armia Ogólnowojskowa pod dowództwem generała Pawła Kuroczkina oraz posiłkująca ją 4 Armia Pancerna dowodzona przez generała Dymitra Leluszenkę dotarły na przedpola Raciborza. W dniach 30-31 marca 1945 r. miasto, opuszczone przez wojsko niemieckie, zostało zajęte przez czerwonoarmistów. Rozpoczął się rabunek i niszczenie miasta. Podpalano kolejne budynki, wywożono sprzęt z zakładów pracy, muzealia i dobytek ludności, której na ten pierwszy okres nakazano opuścić miasto. W Raciborzu dowództwo sowieckie utworzyło Komendanturę Wojenną, której podlegał cały powiat. Zadaniem Komendantury było zapewnienie dostaw żywności na front i zabezpieczenie tyłów armii, dodatkowo nadzorowała ona wywóz poniemieckiego majątku. Wyłączną władzę w mieście sprawowała przez 1,5 miesiąca. W tym czasie czerwonoarmiści pastwili się dodatkowo nad miejscową ludnością bijąc, mordując i gwałcąc.

Zgodnie z rozporządzeniem Stalina, wszystkie materiały i produkty konieczne do prowadzenia wojny na tych terenach zostały skonfiskowane. Z Raciborza wywieziono wyposażenie fabryk i zakładów – sprzęt transportowy, energetyczny, do produkcji ceramiki itd. Z działającego w mieście zakładu remontowego do dalekiego Charkowa trafiło 40 obrabiarek. Czasami przenoszone były całe zakłady, łącznie z pracownikami. Zwycięzcy traktowali miasto jak zdobycz oraz element reparacji wojennych. W 1945 r. z Raciborza do pracy w kopalniach na terenie ZSRR wywieziono 644 mężczyzn, większość z nich nigdy nie powróciła do domu.

Dodatkowo do miasta i innych terenów w tym rejonie zgłosili swoje roszczenia Czesi, których żołnierze podobno już w kwietniu zatknęli na jednym z budynków swoją flagę. W kolejnych miesiącach uzbrojone grupy Czechów docierały aż do Raciborza, głosząc ze tereny te wejdą w skład Czechosłowacji. Sytuacja groziła konfliktem zbrojnym, do którego nie dopuścili sowieci, zmuszając Czechów do rezygnacji ze swoich roszczeń. Sprawę przebiegu granicy ostatecznie unormowała podpisana 13 stycznia 1948 r. w Warszawie dwustronna umowa między Polską a Czechosłowacją.

Co prawda formalnie 18 maja Racibórz przeszedł w ręce administracji polskiej, ale de facto kolejne miesiące były okresem dwuwładzy polsko-rosyjskiej. Zakłady przemysłowe przeszły w polskie ręce jesienią 1945 r.. Wojska sowieckie ostatecznie opuściły Racibórz dopiero w 1947 r.