RACIBÓRZ POD PANOWANIEM PIASTÓW I PRZEMYŚLIDÓW 1108-1532

Gród raciborski, bronił przeprawy rzecznej przez Odrę na szlaku handlowym prowadzącym przez Bramę Morawską, m.in. z Czech i Moraw do Krakowa, na Ruś i na Śląsk. Wiadomo, na podstawie badań archeologicznych, że istniał już w XI w. Pierwsza jednak wzmianka o nim pochodzi z kroniki Galla Anonima, który zapisał, że w 1108 r. doszło do zbrojnego starcia między rycerzami Bolesława III Krzywoustego a Morawianami o tę właśnie osadę, które to starcie wygrali woje Krzywoustego, włączając tym samym gród do państwa Piastów.

RACIBÓRZ W MONARCHII HABSBURGÓW 1532-1648

Po bezpotomnej śmierci księcia opolskiego Jana II Dobrego Racibórz wraz z całym obszarem księstw opolskiego i raciborskiego przeszedł pod bezpośrednią władzę Habsburgów, panujących na Śląsku od czasu bezpotomnej śmierci króla Czech i Węgier Ludwika II Jagiellończyka, który zginął w 1526 r. w bitwie z Turkami pod Mohaczem. Tereny te stały się odtąd przedmiotem transakcji i zastawu. W latach 1532-1543 oddano je w zastaw protestantowi Jerzemu Hohenzollernowi zwanemu Pobożnym, margrabiemu brandenburskiemu i księciu karniowskiemu, a po nim formalnie do 1553 r. dzierżył je jego syn Jerzy Fryderyk, który za sumę 183.333 guldenów zwrócił je Habsburgom. Cesarz Ferdynand I jeszcze w tym samym 1553 r. przekazał księstwa Izabeli Jagiellonce, a właściwie jej synowi Janowi Zygmuntowi Zapolyi. W zamian Izabela zrzekła się wszelkich praw swoich i swojej rodziny do Węgier i Siedmiogrodu. Jan Zygmunt przyjął tytuł księcia opolskiego i raciborskiego.

RACIBÓRZ W MONARCHII HABSBURGÓW 1648-1742

W latach 1645-1666 Racibórz i księstwa opolskie i raciborskie przeszły w ręce polskich Wazów, jako zastaw za pożyczone cesarzowi sumy, z zastrzeżeniem że nie mogą być przyłączone do Korony Polskiej. W 1655 r. w Raciborzu przebywał król polski Jan Kazimierz, który schronił się na Śląsku w czasach tzw. potopu szwedzkiego. W latach 1666-1742 księstwa opolskie i raciborskie znajdowały się już pod bezpośrednimi rządami Habsburgów. XVII wiek dla księstw opolskiego i raciborskiego, to oprócz wojny trzydziestoletniej także narastające zagrożenie ze strony Turcji i sprzymierzonych z nią Tatarów, co było związane z zaangażowaniem Habsburgów w zmagania z Turkami o wpływy na Węgrzech.

RACIBÓRZ W PAŃSTWIE PRUSKIM 1742-1807

W 1742 roku Racibórz znalazł się w granicach Prus, co pociągnęło za sobą radykalne zmiany w funkcjonowaniu miasta i udział w kolejnych, wyniszczających wojnach. Aby zintegrować nowo zdobyte ziemie z resztą państwa, niezwłocznie zaczęto wprowadzać na Śląsku pruski system administracyjno-podatkowy. W 1743 roku utworzono powiat raciborski, skład którego wszedł zasadniczo cały obszar dawnego księstwa raciborskiego.

RACIBÓRZ W PAŃSTWIE PRUSKIM I NIEMIECKIM 1807-1922

W 1806 roku Prusy zaangażowały się w wojnę z Napoleonem, w której zostały pokonane i zmuszone do podpisania pokoju w Tylży w 1807 roku i zapłacenia Francji ogromnej kontrybucji. W czasie wojny wojska napoleońskie stacjonowały w mieście, które musiało dostarczyć żywności, paszy, pieniędzy, a także przyjąć żołnierzy w swoich domach. W 1807 w Raciborzu na zamku zorganizowano lazaret dla rannych żołnierzy.

RACIBÓRZ W PAŃSTWIE NIEMIECKIM 1922-1945

W okres międzywojenny Racibórz i Niemcy weszły zubożałe, nękane się inflacją, strajkami, bezrobociem, szerzącymi się niepokojami i szalejącą grypą hiszpanką. W latach 1922-1924 burmistrzem Raciborza był Hans Piontek, a po nim znany polityk Adolf Kaschny. W 1929 roku rozpoczął się, trwający do roku 1933, tzw. wielki kryzys gospodarczy, który pogłębił tylko narastające wśród społeczeństwa niezadowolenie.

RACIBÓRZ - KONIEC STAREGO ŚWIATA 1945

W marcu 1945 r., wchodząca w skład 1 Frontu Ukraińskiego, 60 Armia Ogólnowojskowa pod dowództwem generała Pawła Kuroczkina oraz posiłkująca ją 4 Armia Pancerna dowodzona przez generała Dymitra Leluszenkę dotarły na przedpola Raciborza. W dniach 30-31 marca 1945 r. miasto, opuszczone przez wojsko niemieckie, zostało zajęte przez czerwonoarmistów. Rozpoczął się rabunek i niszczenie miasta. Podpalano kolejne budynki, wywożono sprzęt z zakładów pracy, muzealia i dobytek ludności, której na ten pierwszy okres nakazano opuścić miasto. W Raciborzu dowództwo sowieckie utworzyło Komendanturę Wojenną, której podlegał cały powiat. Zadaniem Komendantury było zapewnienie dostaw żywności na front i zabezpieczenie tyłów armii, dodatkowo nadzorowała ona wywóz poniemieckiego majątku. Wyłączną władzę w mieście sprawowała przez 1,5 miesiąca. W tym czasie czerwonoarmiści pastwili się dodatkowo nad miejscową ludnością bijąc, mordując i gwałcąc.

RACIBÓRZ - POCZĄTEK NOWEGO ŚWIATA 1945-1946

9 maja 1945 r. do Raciborza dotarła pieszo kilkudziesięcioosobowa grupa operacyjna, na czele z pełniącym obowiązki starosty powiatu Ludwikiem Koperczakiem. 9 maja burmistrzem, a później prezydentem w Raciborzu został Paweł Lelonek, który swoją funkcję pełnił do 1948 r. Zorganizował on struktury władzy administracyjnej w mieście.

RACIBÓRZ W KOMUNISTYCZNEJ POLSCE 1946-1990

Polska, w której granicach znalazł się Racibórz była krajem zależnym od sowieckiej Rosji. Obowiązywała w niej także komunistyczna ideologia i ustrój. Już w 1945 r. organizowano w powiecie raciborskim uroczystości ku czci rocznicy rewolucji bolszewickiej w Rosji. Na terenie Raciborza utworzono struktury Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej, które w 1948 r. połączyły się tworząc Komitet Miejski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Partia ta posiadała monopol władzy do 1989 r. i zajmowała się wszystkimi aspektami życia Raciborza, często w skali znacznie większej niż oficjalnie funkcjonujące władze miejskie.

RACIBÓRZ W NOWEJ RZECZYWISTOŚCI 1990-2017

27 maja 1990 r. w Raciborzu odbyły się pierwsze po drugiej wojnie światowej wolne wybory samorządowe, które przyniosły zdecydowane zwycięstwo Raciborskiemu Komitetowi Obywatelskiemu „Solidarność” oraz Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Ziemi Raciborskiej. Racibórz wkroczył w okres demokracji.

PRZEMYSŁ RACIBORZA

Powstanie i rozwój przemysłu w mieście związany jest ściśle z uruchomieniem w 1846 r. linii kolejowej, łączącej Berlin z Wiedniem, tzw. kolei wilhelmińskiej, a następnie z wybudowaniem przez miasto gazowni, wodociągów i z początkiem XX wieku, elektrowni.

ARCHITEKTURA RACIBORZA

Po raz pierwszy w historiografii Racibórz wzmiankowany był w kronice Galla Anonima., gdzie określany jest mianem castellum, co oznacza, że był grodem o ważnym znaczeniu militarno-administracyjnym. Gród wzniesiony na prawym brzegu Odry, w dzielnicy Ostróg, zbudowany został z drewna i otoczony był drewniano-ziemnym wałem, który musiał być na tyle silny, że oparł się w 1241 r. najazdowi tatarskiemu. Według archeologów pierwsze ceglane partie zamku można datować na połowę XIII wieku. Murowana była także wzniesiona w latach 80-tych XIII wieku kaplica zamkowa pod wezwaniem św. Tomasza z Canterbury. Pierwsza udokumentowana wzmianka o murach miejskich pochodzi z 1299 r., które dodatkowo wzmocnione były basztami.

ZNANI I MNIEJ ZNANI OBYWATELE RACIBORSKIEGO GRODU

Racibórz może się pochwalić wieloma znaczącymi postaciami, które wywarły wpływ nie tylko na dzieje miasta i ziemi raciborskiej, ale dzięki swym dokonaniom ich sława miała nierzadko oddźwięk ogólnonarodowy. Wśród znanych raciborzan nie brakuje wybitnych władców, jak chociażby Mieszko Plątonogi, książę opolsko-raciborski, a na krótko przed śmiercią, jako senior formalny władca Polski.

WIDOKI I MAPY RACIBORZA