Wojna polsko-bolszewicka w aktach sądowych przechowywanych w Archiwum Państwowym w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej

Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej przechowuje w swoim zasobie bogaty zbiór akt wytworzonych przez sądy działające w XIX i XX w. na terenie działalności Archiwum. Akta te zaskakują swoją wieloaspektowością i mogą być wykorzystywane do różnych badań czy to genealogicznych czy naukowych.

Nabierają one również znaczenia, jeżeli chodzi o rocznicę zwycięskiej Bitwy Warszawskiej 1920 r., którą obchodzimy w tym roku. Znaczenie to polega na tym, że teren działalności Archiwum Państwowego w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej nie był bezpośrednio dotknięty działaniami wojny polsko-bolszewickiej – i trudno w zasobie doszukać się obszernego materiału dotyczącego tej wojny.

Na tym terenie jednak mieszkało wielu ludzi, którzy w młodym wieku zostali powołani do odradzającego się Wojska Polskiego lub też wstąpili do niego ochotniczo – i nieraz oddali życie za swoją ojczyznę.

W aktach sądowych z okresu międzywojennego zachowało się wiele dokumentacji, dotyczącej żołnierzy Wojska Polskiego, którzy zginęli w walce bądź zmarli w szpitalach w wyniku chorób oraz  odniesionych ran. Są to najczęściej akta spadkowe po tych żołnierzach, wytworzone przez sądy powiatowe, działające na terenie byłej Galicji w latach 1919-1928. W aktach spadkowych zachowały się zawiadomienia o śmierci lub metryki zgonu, wystawione przez Powiatową Komendę Uzupełnień w Wadowicach, Dowództwo Generalne Okręgu w Krakowie, duszpasterstwa pułkowe, dowództwa pułków, a także przez szpitale wojskowe – nie mówiąc o innych dokumentach, takich jak np. wykazy przedmiotów pozostałych po poległych i zmarłych.

W wielu przypadkach – kiedy żaden urząd nie mógł wystawić metryki zgonu – przeprowadzano postępowanie o uznanie danej osoby za zmarłą, którego końcowym efektem było sądowe orzeczenie. Postepowania te prowadzone były przez sądy drugiej instancji. W wielu aktach spadkowych zachowały się właśnie takie orzeczenia, będące podstawą do przeprowadzenia postępowania spadkowego. Ale również w dokumentacji Sądu Okręgowego w Wadowicach (który był sądem drugiej instancji dla prezentowanego terenu), zachowała się grupa akt spraw dotyczących przeprowadzenia tego typu postępowania.  W tych aktach zachowały się m.in. nieliczne listy, pisane z frontu do rodziny.

Prezentowane materiały pochodzą z następujących zespołów aktowych:

13/345 Sąd Grodzki w Oświęcimiu (skrót: SGO)

13/690 Sąd Powiatowy w Andrychowie (skrót: SPA)

13/694 Sąd Powiatowy w Kalwarii (skrót: SPK)

13/697 Sąd Powiatowy w Wadowicach (skrót: SPW)

13/1041 Sąd Powiatowy w Jordanowie (skrót: SPJ)

13/1312 Sąd Powiatowy w Milówce (skrót: SPMi)

13/1336 Sąd Powiatowy w Makowie (skrót: SPMa)

13/486 Sąd Okręgowy w Wadowicach (skrót: SOW)