Historia Bytomia w 770. rocznicę nadania praw miejskich. Część 2

W wyniku wojen śląskich z lat 1740-1763, prawie cały Śląsk (z wyjątkiem ziemi cieszyńskiej i opawskiej) przypadł Królestwu Prus rządzonemu przez Hohenzollernów. Mieszkańcy miasta nie zdążyli jednak złapać oddechu po zakończeniu ostatniej wojny o Śląsk, kiedy przez jego terytorium przetoczyły się działania wojenne związane z wojnami napoleońskimi. Okolice Bytomia ominęła wojenna pożoga, ale miasto ucierpiało w wyniku kolejnych kontrybucji nakładanych na jego samorząd i mieszkańców. Przez Bytom przechodziły oddziały francuskie, polskie i pruskie, w tym dezerterzy z armii pruskiej, żądając świadczeń przede wszystkim z kasy miasta, ale rabując jednocześnie prywatne domy. W latach 1806-1811 Bytom wypłacił obcym wojskom niebotyczną kwotę 20 tys. talarów.

Tymczasem w 1808 roku na całym pruskim Śląsku wprowadzono szereg reform administracyjnych, związanych przede wszystkim z likwidacją odrębności Śląska jako prowincji oraz zniesieniem feudalizmu. Zmiany objęły również organizację miejskich samorządów, a uprawnienia działających w miastach cechów rzemieślniczych zostały znacznie ograniczone. W samym Bytomiu istotną kwestią była likwidacja resztek murów miejskich, w tym okazałej Bramy Krakowskiej, którą ostatecznie rozebrano w 1827 roku.

W 1871 roku Bytom znalazł się w granicach proklamowanego właśnie Cesarstwa Niemieckiego, a więc zjednoczonych pod berłem króla Prus, państw niemieckich. Samo miasto miało dla Rzeszy duże znaczenie gospodarcze, ponieważ druga połowa XIX wieku przyniosła rozwój Bytomia jako ośrodka przemysłowego. Pierwsza wojna światowa szczęśliwie ominęła rejony Bytomia, choć jego mieszkańców, rzecz jasna, powoływano do służby wojskowej. W wyniku działań zbrojnych życie straciło dwa tysiące mieszkańców miasta. Niebagatelne znaczenie dla cywilnej ludności Bytomia miała blokada handlowa.

Upadek II Rzeszy Niemieckiej spowodował w Bytomiu wzrost propolskich nastrojów wśród mieszkańców. Już wkrótce zaczął tutaj działać Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. W wyniku plebiscytu przeprowadzonego 20 marca 1920 roku ponad 10 tys. Bytomian opowiedziało się za przynależnością do Polski (wobec ponad 29 tys. głosów za Niemcami). Ostatecznie, Bytom pozostał do 1945 r. w granicach państwa niemieckiego.

Druga wojna światowa, w styczniu 1945 roku wraz z wkroczeniem wojsk radzieckich, przyniosła zniszczenie znacznej części miasta, w tym rynku wraz z ratuszem. 

W latach pięćdziesiątych XX wieku Bytom zaczął nowy etap budowy swej administracji, co było związane przede wszystkim z włączeniem w jego granice kilku sąsiednich gmin. Dotyczyło to wpierw Karbia, Łagiewnik, Miechowic i Szombierek, natomiast w 1975 roku do Bytomia przyłączono również Radzionków, Stolarzowice i Suchą Górę. Radzionków jednak po wieloletnich staraniach odłączył się od Bytomia w 1997 roku.

Po drugiej wojnie światowej rozpoczął się w Bytomiu okres realizacji wielu istotnych inwestycji budowlanych. Dotyczy to między innymi przebudowy obecnego Placu Sobieskiego i Rynku.

W zasobie Archiwum Państwowego w Katowicach przechowywane są bogate materiały archiwalne dotyczące dziejów Bytomia w opisanym okresie, szczególnie przed rokiem 1945. Znajdują się one przede wszystkim w aktach administracji samorządowej, ale także w zbiorach fotografii i rycin oraz w zasobie kartograficznym, których niewielki wybór prezentujemy, aby zachęcić wszystkich do samodzielnych poszukiwań i badania zasobu katowickiego Archiwum.

Autor wystawy: Krzysztof Ścisło

Reprodukcje: Ewelina Kisiel, Cecylia Skwirowska