Szkice Archiwalno-Historyczne nr 15, 2018

Dokumenty

Szkice archiwalne 15 : 2.0MB

Cena: 25 zł
Red. P. Greiner
Katowice 2018

ARTYKUŁY I MATERIAŁY

Marta Pater

Jalowiec, węza pul, iaszczurkę, zabę, pierze z kokota […] Procesy o czary przed sądem wójtowskim w Bytomiu w XVII wieku

Artykuł dotyczy procesów o czary, które miały miejsce przed bytomskim sądem wójtowsko-ławniczym w latach 1640, 1645, 1653, 1666 i 1667. Na podstawie zachowanej dokumentacji zostały omówione poszczególne przypadki, różniące się między sobą i odzwierciedlające odmienne sytuacje konfliktowe między członkami społeczeństwa Bytomia i jego okolic. Najwcześniejsza wzmianka dotyczy pomówienia o czary, które było skutkiem sąsiedzkiego konfliktu między rodzinami Kij i Oparka, kolejna wiązała się z plotkami i znana jest jedynie z zeznań złożonych dziesięć lat później, a dotyczących zupełnie innej sprawy. Ostatnie trzy wzmianki stanowiły już faktyczne procesy o czary. Zachowane dokumenty wymieniają nazwiska dwunastu kobiet mniej bądź bardziej powiązanych z problemem czarów, z czego trzy zostały uznane winnymi i wygnane z ziemi bytomskiej. Były to: Hanna Kurowa, Krystyna Wacławczyk oraz Anna Słupska. Czwartą skazaną kobietą była Katarzyna Niedzielina, o której dotychczas uważano, iż została spalona na stosie, jednak wobec braku wyroku trudno dziś jednoznacznie uznać ową hipotezę za prawdziwą. Omawiane procesy opierały się na czeskim prawie miejskim Pavla Krystiana z Koldína, a oskarżone sądzone były według artykułów „Magia sive sortilegium” oraz „De criminibus extraordinaris”. Artykuł porusza również wątki ówczesnych wierzeń i medycyny ludowej oraz przybliża przebieg procesów sądowych.

„Wacholder, eine halbe Schlange, eine Eidechse, ein Frosch und Hahnengefieder […]“–Hexenprozesse vor dem Vogtgericht zu Beuthen im 17. Jahrhundert

Der Aufsatz befasst sich mit den Hexenprozessen, die in den Jahren 1640, 1645, 1653, 1666 und 1667 vor dem Vogtgericht zu Beuthen verhandelt haben. Auf Grundlage der erhaltenen Dokumentation werden einzelne Fälle besprochen, die sich voneinander unterscheiden und verschiedene Konfliktlinien zwischen den Angehörigen der Beuthener Bevölkerung und ihrer Umgebung aufzeigen. Die früheste Erwähnung betrifft eine Beschuldigung der Hexerei als Folge eines Nachbarschaftskonfliktes zwischen den Familien Kij und Oparka. Sie basierte auf Gerüchten und erschließt sich lediglich über einige, zehn Jahre später getätigte Aussagen im Rahmen eines anderen Sachverhaltes. Bei den vier weiteren Angelegenheiten handelte es sich dann um „richtige“ Hexenprozesse. Die diesbezüglichen Dokumente enthalten die Namen von zwölf Frauen, die mit Hexerei in Verbindung gebracht wurden. Vier davon bekannte man für schuldig. Während Hanna Kurowa, Krystyna Wacławczyk und Anna Słupska aus dem Beuthener Land verbannt wurden, ging man bisher davon aus, dass die vierte verurteilte Frau, Katarzyna Niedzielina,auf dem Scheiterhaufen verbrannt wurde. Allerdings konnte kein entsprechendes Urteil gefunden werden, sodass die Hypothese nicht eindeutig bestätigt werden kann. Die genannten Prozesse stützten sich auf das böhmische Stadtrecht von Pavel Kristián aus Koldín, sodass die beschuldigten Frauen gemäß den Artikeln „Magia sive sortilegium“ und „De criminibus extraordinaris“ angeklagt wurden. Der Aufsatz berührt auch Fragen des Volksglaubens und der Volksmedizin, überdies stellt er den Ablauf eines Gerichtsprozesses zu jener Zeit dar.

“Jalowiec, węza pul, iaszczurkę, zabę, pierze z kokota […]”. Witch trials before the Vogt Court in Bytom in the 17th century

The article deals with witch trials that took place before the Vogt Court in Bytom in the years 1640, 1645, 1653, 1666 and 1667. On the basis of the preserved documentation, individual cases were discussed, the cases that differ from each other and reflect various conflicts between members of the Bytom society and its surroundings. Hence, the earliest mention concerns an accusation of witchcraft, which was the result of a neighbor conflict between the families of Kij and Oparka; another one was associated with rumours and is known only from testimonies that were filed ten years later, and they were about a completely different matter; the last three were actual witchcraft trials. The surviving documents mention the names of twelve women more or less connected with the problem of witchcraft, three of which were found guilty and banished from Bytom land. They were: Hanna Kurowa, Krystyna Wacławczyk and Anna Słupska. The fourth condemned woman was Katarzyna Niedzielina, who was previously believed to have been burned at the stake, nevertheless, in the absence of a judgment, it is difficult to unambiguously recognize this hypothesis as true. The discussed trials were based on the Czech municipal law of Pavel Krystian from Koldin, and the defendants were tried according to the articles “Magic sive sortilegium” and “De criminibus extraordinaris”. The article also touches upon the threads of contemporary beliefs and folk medicine and sheds more light on the trials themselves.

Bogdan Kloch

O procesie chłopki z Chwałęcic w 1687 roku

Na podstawie zachowanego protokołu z Schöffenbüch Protokollen z lat 1663–1721, który jest przechowywany w Archiwum Państwowym w Katowicach Oddział w Raciborzu, autor tekstu analizuje przeprowadzony w 1687 roku proces. Sprawa dotyczyła Anny Wróbliny, porzuconej przez męża mieszkanki Chwałęcic, która została oskarżona o cudzołóstwo oraz dzieciobójstwo. Podczas procesu, który toczył się przed ławnikami raciborskimi, oskarżona została oczyszczona z winy dzieciobójstwa, natomiast skazana na chłostę oraz wygnanie z księstw opolskiego i raciborskiego.Autor opisał przebieg procesu oraz jego społeczny kontekst.

Über den Prozess einer Bäuerin aus Chwallentzitz im Jahr 1687

Der Autor des Aufsatzes analysiert den Gerichtsprozess von 1687 anhand des erhaltenen Prozessprotokolls im Schöffenbuch Protokolle für den Zeitraum von 1663 bis 1721, welches in der Außenstelle Ratibor des Staatsarchivs in Kattowitz aufbewahrt wird. Die Angelegenheit betraf Anna Wróblino, eine von ihrem Ehemann verlassene Einwohnerin von Chwallentzitz, die wegen Ehebruchs und Kindsmordes angeklagt wurde. Während des schöffengerichtlichen Prozesses in Ratibor sprach man die Angeklagte von dem Vorwurf des Kindsmordes frei, aufgrund des Schuldspruches im zweiten Anklagepunkt wurde sie jedoch mit der Prügelstrafe und der Verbannung aus den Herzogtümern Oppeln und Ratibor belegt. Der Aufsatz stellt den Prozessverlauf im gesellschaftlichen Kontext dar.

On the trial of a peasant woman from Chwałęcice in 1687

The author analyses the trial held in 1687, on the basis of the preserved trial record from the “Schöffenbüch Protokollen” from 1663–1721, which is kept in the State Archives in Katowice, in the branch in Racibórz. The case concerned Anna Wróblino, a resident of Chwałęcice abandoned by her husband, accused of adultery and infanticide. During the trial which took place in front of the Racibórz jurors, the accused was found not guilty of the infanticide, but sentenced to flogging and exile from the Opole and Racibórz duchies. The text describes the trial along with its social context.

  Wojciech Schäffer

Nieznana tablica nagrobna z Tychów Heinricha Christiana – syna ewangelickiego ceglarza Christiana Ernsta Rammelberga z 1783 roku

Artykuł traktuje o nieznanej tablicy z piaskowca z Tychów, która zachowała się do naszych czasów w murze cmentarza przy najstarszym kościele w tym mieście (pw. św. Marii Magdaleny). Ukazuje żmudną drogę, jaką przebył autor, aby wychodząc od zaledwie jednego słowa, a konkretnie imienia (Heinrich), poznać okoliczności powstania tego artefaktu – jak się okazało nagrobka ewangelika z 1783 roku, jak również wiele interesujących informacji z nim związanych. Dzięki kwerendzie w archiwach zarówno kościelnych, jak i państwowych ustalono dla kogo wystawiono ten kamień nagrobny, ale także kim byli rodzice zmarłego w wieku 10 lat chłopca – Heinricha Christiana Rammelberga i skąd pochodzili. Ojciec był zatrudniony na terenie Tychów. Ponadto odnalezione zostały metryka jego chrztu w Ilsenburgu i własnoręczny podpis. Autor artykułu nie bał się także stawiać hipotez, np. dotyczącej przyczyny zgonu chłopca oraz na temat rzemieślnika, który wykonał tablicę nagrobną i wykuł na niej tekst. Nie dysponujemy jeszcze metryką ślubu rodziców zmarłego Heinricha Christiana oraz nie posiadamy aktu chrztu matki. Wiadomo, że pochodziła ona z Saksonii, najprawdopodobniej z miejscowości Freiberg, z rejonu o długich tradycjach górniczych. Poznanie metryki slubu pomogłoby wyjaśnić kwestię przybycia Christiana Ernsta Rammelberga oraz jego żony [Sophii] Christiany Friederiki Waesche na ziemię pszczyńską. Pojawienie się obojga w tej części Górnego Śląska około 1771 roku bezsprzecznie należy wiązać z osobą Friedricha Erdmanna zu Anhalt-Köthen-Pless, który dążąc do rozwoju gospodarczego przejętych od Johanna Erdmanna von Promnitza terenów, rekrutował do pracy fachowców oraz robotników różnych dziedzin pochodzących w dużej części z głębi Niemiec, np. z hrabstwa Wernigerode w górach Harzu. O wyjątkowości tablicy świadczy fakt, że jest to jedyny zachowany nagrobek na terenie Tychów pochodzący z XVIII wieku, a na ziemi pszczyńskiej jeden z najstarszych. Dzięki niemu możemy poznać, jak upamiętniono zmarłego ewangelika we wschodniej części Górnego Śląska. Jest on także unikatowym artefaktem, będącym świadectwem rozwoju tych ziem w drugiej połowie XVIII stulecia oraz potwierdzającym działalność gospodarczą właściciela wolnego pszczyńskiego państwa stanowego z rodu Anhalt-Köthen-Pless.

Die unbekannte Grabtafel von Heinrich Christian aus Tichau – Sohn des evangelischen Ziegelbrenners Christian Ernst Rammelberg – aus dem Jahr 1783

Der Aufsatz thematisiert die unbekannte Sandstein-Grabtafel aus Tichau, die sich bis in die Gegenwart an der Friedhofsmauer in unmittelbarer Nähe der ältesten Kirche der Stadt (Hl. Maria Magdalena-Kirche) erhalten hat. Er stellt den mühseligen Weg dar, den der Autor ausgehend von lediglich einem Wort – dem Vornamen Heinrich – beschritten hat, um die Umstände der Entstehung dieses Artefakts aufzudecken, das sich als Grabtafel eines Protestanten aus dem Jahr 1783 herausgestellt hat, und weitere damit verbundene Informationen zu erhalten. Dank der Recherche in kirchlichen und staatlichen Archiven konnte nicht nur in Erfahrung gebracht werden, für wen diese Grabplatte hergestellt worden war, sondern auch wer die Eltern des zum Todeszeitpunkt nur zehn Jahre alten Knaben Heinrich Christian Rammelberg aus Tichau waren und woher sie stammten. Der Vater arbeitete demzufolge wohl in Tichau in einer Ziegelbrennerei im Weiler Czulow sowie in einem Kalkbrennwerk im Weiler Zwackow. Überdies konnte seine Taufurkunde aus Ilsenburg ausfindig gemacht werden, ebenso wie seine eigenhändige Unterschrift. Der Autor des Aufsatzes stellt auch Hypothesen zur Todesursache des verstorbenen Knaben sowie über den Steinmetz auf, der die Grabtafel hergestellt und die Inschrift eingemeißelt hat. Die Heiratsurkunde der Eltern von Heinrich Christian und die Taufurkunde der Mutter sind noch nicht aufgefunden worden. Es ist bekannt, dass sie aus Sachsen stammte, höchstwahrscheinlich aus Freiberg, also aus einer Region mit langer Bergbautradition. Das Auffinden der Heiratsurkunde könnte neues Licht auf die Hintergründe der Zuwanderung von Christian Ernst Rammelberg und seiner Frau (Sophie) Christiane Friederike Waesche ins Plessener Land werfen. Ihre Ankunft in diesem Teil Oberschlesiens um 1771 stand zweifelsohne in Verbindung mit der Person Friedrich Erdmann zu Anhalt-Köthen-Pless, der zum Zwecke der wirtschaftlichen Entwicklung der von Johann Erdmann zu Anhalt von Promnitz übernommenen Gebiete Fachleute und Arbeiter verschiedener Branchen, die meist aus anderen Teilen Deutschlands stammten, wie etwa der Grafschaft Wernigerode im Harz, rekrutierte. Die Besonderheit des Artefakts liegt unter anderem darin begründet, dass es die einzige erhaltene Grabtafel auf dem Gebiet der Stadt Tichau aus dem 18. Jahrhundert und eine der ältesten im gesamten Plessener Land darstellt. Mithilfe der Grabtafel kann rekonstruiert werden, wie eines verstorbenen Protestanten im östlichen Oberschlesien gedacht wurde. Es ist auch deshalb ein einzigartiges Artefakt, weil es von der Entwicklung dieser Gebiete in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts zeugt und die wirtschaftliche Tätigkeit des Besitzers der freien Standesherrschaft Pless aus dem Adelshaus von Anhalt-Köthen-Pless bestätigt.

Unknown tombstone of Heinrich Christian from Tychy – a son of the Protestant bricklayer Christian Ernst Rammelberg from 1783

The article deals with an unknown plaque made of sandstone from Tychy, which has survived to our times in the wall of the cemetery at the oldest church in this city (St. Mary Magdalene). It shows the tedious path the author went through, starting from just one word, specifically the name (Heinrich), to get to know the circumstances of the creation of this artefact – as it turned out a tombstone of a Protestant from 1783, as well as a lot of interesting information related to it. Thanks to the query in the archives, both church and state, it was found not only for whom the tombstone was created, but also who the parents of the deceased 10-year-old boy were – Heinrich Christian Rammelberg and where they came from. Father was employed in Tychy (a brickyard in the Czulow hamlet and a lime farm in the hamlet of Żwaków). Additionally, his baptismal record was found in Ilsenburg, as well as his own signature. The author of the article was not afraid to put forward hypotheses, e.g. regarding the cause of death of the boy and the information concerning the craftsman who had made the grave board and sculpted the text. We do not yet have the marriage certificate of the parents of the late Heinrich Christian and we do not have a certificate of baptism of the mother. It is known that she came from Saxony, most probably from the town of Freiberg, from a region with long mining traditions. Getting to know the first of the birth documents would shed light on the arrival of Christian Ernst Rammelberg and his wife [Sophia] Christiana Friederika Waesche to the land of Pszczyna. The emergence of both of them in this part of Upper Silesia around 1771 is undoubtedly connected with the person of Friedrich Erdmann zu Anhalt-Köthen-Pless, who, seeking economic development of the area taken over from Johann Erdmann von Promnitz, recruited professionals and workers largely from the interior of Germany, e.g. from Wernigerode in the Harz mountains. The uniqueness of the board is evidenced by the fact that it is the only preserved tombstone in Tychy from the 18th century and one of the oldest in Pszczyna. Thanks to it, we can get to know how the deceased Protestant was commemorated in the eastern part of Upper Silesia. It is also a unique artefact, a testimony to the development of these lands in the second half of the 18th century and a confirmation of the economic activities of the owner of a free Pszczyna state, a member of the zu Anhalt-Köthen-Pless family.

Piotr Greiner, Bogusław Małusecki

Landraci powiatu toszeckiego i toszecko-gliwickiego w latach 1743–1945

Badaniami zostali objęci pruscy i prusko-niemieccy landraci górnośląskiego powiatu toszeckiego, który od połowy XIX wieku do 1945 roku był nazywany powiatem toszecko-gliwickim. Skoncentrowano się w nich na archiwalnych poszukiwaniach biograficznych, niezbędnych do realizacji głównego celu, jakim była analiza prozopograficzna elit politycznych na historycznym Śląsku w wymiarze mikroregionalnym. Analiza została przeprowadzona na tle opisanych ewoluujących zadań landratów związanych z reformami ustrojowymi Prus w latach 1743–1945. Zawsze niezmienne pozostawało to, że byli przede wszystkim urzędnikami państwa. Wyjaśniono też skomplikowane przekształcenia administracyjne na Górnym Śląsku od XVIII do połowy XIX wieku w kontekście powiatu toszeckiego i toszecko-gliwickiego. W latach 1743–1945 funkcję landratów powiatu toszeckiego/toszecko-gliwickiego pełniło osiemnastu urzędników, w tym trzech wyłącznie jako landraci komisaryczni przez zaledwie kilka miesięcy. Byli to przeważnie szlachcice, mający dobra w powiecie, głównie wyznania ewangelickiego (choć powiat był w 90% wyznania katolickiego), mający wyższe wykształcenie akademickie i koniecznie oficerski stopień, po zawodowej służbie czynnej (często długoletniej) lub tylko akademickiej typu jednorocznego ochotnika (Einjährig-Freiwilliger). Dotyczy to przede wszystkim okresu monarchistycznego, ale w zakresie wyznania, wyższego wykształcenia oraz odbycia służby wojskowej charakteryzuje także landratów z okresu republikańskiego po 1918 roku, w tym również landrata sprawującego tę funkcję w czasach dyktatury nazistowskiej.

Die Landräte der Landkreise Tost und Tost-Gleiwitz in den Jahren 1743–1945

Die Untersuchung widmet sich den preußischen und preußisch-deutschen Landräten des oberschlesischen Landkreises Tost, der seit Mitte des 19. Jahrhundert bis 1945 Landkreis Tost-Gleiwitz hieß. Sie konzentriert sich auf die archivalische Suche nach biografischen Informationen, die für die Realisierung des Hauptziels – also die prosopografische Analyse der politischen Eliten auf dem historischen Gebiet Oberschlesiens auf mikroregionaler Ebene – unerlässlich war und in deren Rahmen auch die vorliegende Untersuchung eingebettet ist. Die Analyse wurde vor dem Hintergrund der dargestellten und sich verändernden Aufgaben der Landräte durchgeführt, denen systempolitische Reformen in Preußen zwischen 1743 und 1945 zugrunde lagen. Nur eines änderte sich in dieser gesamten Zeitspanne nicht – ihre Position als Staatsbeamte an sich. Überdies erläutert der Aufsatz die komplexe Umgestaltung der Verwaltung in Oberschlesien seit dem 18. Jahrhundert bis zur Mitte des 19. Jahrhunderts in Bezug auf den Landkreis Tost bzw. Tost-Gleiwitz. Zwischen 1743 und 1945 übten insgesamt 18 Beamte die Funktion eines Toster/Tost-Gleiwitzer Landrates aus, darunter drei lediglich kommissarisch für einige Monate eingesetzte Landräte. Zusammenfassend lässt sich festhalten, dass in dieser Zeit hauptsächlich protestantische Adlige mit Landbesitz eine Berufung zum Landrat erhielten, obgleich der Landkreis zu 90 Prozent aus Katholiken bestand. Zudem wiesen sie in der Regel eine akademische Ausbildung sowie notwendigerweise einen Offiziersdienstgrad auf, hatten eine aktive (häufig mehrjährige) militärische Laufbahn oder einen lediglich akademischen Militärdienst als Freiwillige (für ein Jahr) hinter sich. Diese Angaben beziehen sich vor allem auf die monarchistische Zeit, aber die protestantische Konfession, die Hochschulbildung und der abgeleistete Militärdienst waren auch in der republikanischen Zeit nach 1918 charakteristische Merkmale der Toster Landräte, auch desjenigen, der diese Funktion während der nationalsozialistischen Herrschaft innehatte.

Landrats of the district of Toszek and Toszek-Gliwice in 1743–1945

The research covered the Prussian and Prussian-German landrats of the Upper Silesian poviat of Toszek, which from the mid-19th century to 1945 was called the Toszek-Gliwice Poviat. The authors focused on archival biographical research necessary for the implementation of the main goal, which was the prosopographic analysis of the political elite in historical Silesia, in the micro-regional dimension, within which this study was placed. The analysis was carried out against the background of the evolving tasks of landrats following the systemic reforms of Prussia in 1743–1945. Apart from one constant – they were always the state officials. The article explains complicated administrative transformations in Upper Silesia from the 18th to the mid-19th century in the context of the Toszek and Toszek-Gliwice poviats. In the years 1743–1945, the landrats of the Toszek/Toszek-Gliwice Poviat there were 18 officials, including 3 exclusively reserve landrats for only a few months. To sum up: landrats at that time were noblemen who had goods in the poviat, mainly of Protestant denomination, even though the poviat was 90% of the Catholic denomination, having university education and necessarily an officer’s degree, after professional active service (often long-term) or only an academic type of one-year volunteer (Einjährig-Freiwilliger). This applies above all to the monarchist period, but in the field of religion, higher education and military service is also characterizes landrats from the republican period after 1918, including the landrat that held this function during the Nazi dictatorship.

Edward Długajczyk

Bracia Wilhelm, Henryk, Karol i Fryderyk Woźniakowie i ich rola w powstaniach śląskich

Artykuł przedstawia braci Woźniaków z Szopienic i ich siostrę Helenę. Braci było czterech, w tym trzech księży. Wszyscy oni w 1920 roku przybyli ze Stanów Zjednoczonych Ameryki, aby wziąć udział w akcji plebiscytowej na rzecz Polski. Dwaj bracia w III powstaniu śląskim dowodzili batalionami: Karol – Katowickim Batalionem Szturmowym, Fryderyk – IV batalionem w 1. Pułku Walentego Fojkisa. Poza Karolem, który zmarł w 1923 roku w Szopienicach, pozostali bracia wrócili do Ameryki. Artykuł zamyka zderzenie ustaleń źródłowych o braciach z transpozycją wspomnieniową o nich w tak zwanej literaturze faktu.

Die Brüder Fryderyk, Henryk, Karol sowie Wilhelm Woźniak und ihre Rolle während der Schlesischen Aufstände

Der Aufsatz thematisiert die Rolle der Brüder Woźniak aus Schoppinitz und ihrer Schwester Helena im Dritten Schlesischen Aufstand. Drei der vier Brüder waren Priester. Allesamt kamen sie 1920 aus den Vereinigten Staaten nach Polen, um sich für den Anschluss Oberschlesiens an Polen einzusetzen. Zwei der Brüder kommandierten im Dritten Schlesischen Aufstand Bataillone; Karol kommandierte das Kattowitzer Sturmbataillon, und Fryderyk das IV. Bataillon des 1. Regiments von Walenty Fojkis. Außer Karol, der 1923 in Schoppinitz starb, kehrten die übrigen Brüder in die USA zurück. Der Aufsatz stellt die Befunde aus der Quellenrecherche der Darstellung der Brüder in der sogenannten Tatsachenliteratur gegenüber.

Brothers Fryderyk, Henryk, Karol and Wilhelm Woźniak and their role during the Silesian Uprisings

The article presents the Woźniak brothers from Szopienice and their sister Helena. There were four brothers, three of them priests. They all came in from the United States in 1920 to take part in the plebiscite campaign for Poland. Two brothers had command of battalions in the third Silesian Uprising; Karol – of the Katowice Assault Battalion, Fryderyk – of the 4th battalion in Valentine Fojkis’s 1st Regiment. All the brothers returned to America apart from Karol, who died in 1923 in Szopienice. The article confronts the source materials concerning brothers with a transposition of the memories about them in so-called non-fiction literature.

 

KOMUNIKATY

Zdzisław Jedynak

Interesujące dane dostrzeżone przy opracowywaniu IV tomu Regestów dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku (1474–1500)

Artykuł stanowi kontynuację tekstu opublikowanego w poprzednim tomie „Szkiców Archiwalno-Historycznych” nr 14 (2017). Przedstawia efekty pracy nad IV tomem wydawnictwa Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku (Regesty listin uloženych v HornímSlezsku) przygotowanego wspólnie przez polskie Archiwa Państwowe w Katowicach oraz Opolu i czeskie Archiwum Krajowe w Opawie (Zemský archiv v Opavě).

Interessante Ergebnisse der Arbeit am IV. Band der „Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku“ [Die Regesten der in Oberschlesien aufbewahrten Dokumente] (1476–1500)

Der vorliegende Aufsatz stellt die Fortsetzung des im vorausgegangenen Band der „Szkice Archiwalno-Historyczne” Nr. 14 (2017) veröffentlichten Textes dar. Er beinhaltet eine Zusammenfassung der Arbeitsergebnisse am IV. Band der Regesten der in Oberschlesien aufbewahrten Dokumente (Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku, Regesty listin uloženych v Horním Slezsku 1476–1500), der in Zusammenarbeit der Staatsarchive in Kattowitz und Oppeln mit dem tschechischen Landesarchiv in Troppau (Zemský archiv v Opavě) entsteht.

Interesting data noticed during the preparation of the fourth volume of „Regestów dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku” [Regesta of documents stored in Upper Silesia] (1476–1500)

This article is a continuation of the text published in the previous volume of “Szkice Archiwalno-Historyczne”” No. 14 (2017). It presents the effects of the work on the fourth volume of Regesta of documents stored in Upper Silesia (“Regesty dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku; “Regesty listin uloženych v Horním Slezsku”), prepared jointly by the Polish State Archives in Katowice and Opole and the Czech National Archives in Opava (Zemský archiv v Opavě).

 

SPRAWOZDANIA

Noce muzeów w Oddziale w Bielsku-Białej Archiwum Państwowego w Katowicach w latach 2016–2018 (Paweł Hudzik)

Wraz z otwarciem w 2015 roku nowej siedziby oddziału Archiwum Państwowego w Bielsku-Białej, pojawiały się nowe możliwości czynnego uczestniczenia w powszechnym wydarzeniu kulturalnym, jakim jest niewątpliwie, organizowana w Europie od ponad 20 lat, Noc Muzeów. Pierwsza Noc Muzeów w bielskim archiwum zorganizowana została 14 maja 2016 roku, a oprócz archiwum w jej organizację włączyły się liczne instytucje i organizacje działające na terenie Bielska-Białej. W latach 2016–2018 tej imprezom towarzyszyły liczne wystawy, gry i prelekcje, a podwoje archiwum odwiedziło każdego roku kilkaset osób.

Die Nacht der Museen in der Außenstelle Bielitz-Biala des Staatsarchivs Kattowitz zwischen 2016–2018

Mit der Eröffnung der Außenstelle des Staatsarchivs Kattowitz in Bielitz Biala im Jahr 2015 eröffneten sich neue Möglichkeiten einer aktiven Teilnahme an allgemeinen kulturellen Ereignissen, wozu zweifelsohne die seit über 20 Jahren in ganz Europa alljährlich organisierte Nacht der Museen gehörte. Die Außenstelle Bielitz-Biala des Staatsarchivs Kattowitz beteiligte sich erstmals am 14. Mai 2016 an der Nacht der Museen. Neben dem Archiv nahmen auch viele andere Institutionen und Organisationen aus Bielitz-Biala daran teil. Zwischen 2016 und 2018 begleiteten zahlreiche Ausstellungen, Spiele und Vorträge die widerkehrenden Ereignisse, zu denen jedes Jahr mehrere Hundert Gäste die Pforten des Archivs durchschritten.

Museums at Night at the State Archives in Bielsko-Biała in 2016–2018

With the opening of the new headquarters of the State Archives in Bielsko-Biała in 2015, new opportunities for active participation in a popular cultural event organized in Europe for over 20 years – Museums at Night. The first Museums at Night in the Bielsko-Biała archive was organized on 14th May 2016. Apart from the archive, numerous institutions and organizations operating in Bielsko-Biała joined in. In 2016–2018, these events were accompanied by numerous exhibitions, games and lectures, and several hundred people visited the archive each year.

 

800-lecie miasta Racibórz w Archiwum Państwowym w Katowicach (Krzysztof Langer)

W 2017 r. przypadało 800-lecia nadania praw miejskich miastu Racibórz. W ramach okrągłej rocznicy miasto Racibórz przez cały 2017 rok zaangażowało się w organizację rozmaitych wydarzeń sportowo-kulturalno-festiwalowych upamiętniających wielowiekową historię miasta. W obchody rocznicowe Raciborza włączyło się również Archiwum Państwowe w Katowicach, którego Oddział w Raciborzu przygotował Dzień Otwarty Archiwum, połączony z wernisażem wystawy okolicznościowej pod tytułem 800 lat historii Raciborza w dokumencie archiwalnym oraz specjalnie powstałej z tej okazji publikacji książkowej Z dokumentem przez dzieje. Raciborskie archiwa i archiwalia autorstwa zastępcy dyrektora Archiwum w Katowicach Sławomiry Krupy.

800–Jahrfeier der Stadt Ratibor im Staatsarchiv Kattowitz

Im Jahr 2017 jährte sich die Verleihung der Stadtrechte an Ratibor zum 800. Mal. Im Zusammenhang mit dem runden Jubiläum organisierte die Stadt Ratibor im Verlauf des gesamten Jahres verschiedene Sport- und Kulturveranstaltungen sowie Festivals zum Gedenken an die jahrhundertealte Geschichte der Stadt. Auch das Staatsarchiv Kattowitz nahm aktiv an den Feierlichkeiten teil: so organisierte die Außenstelle des Archivs einen Tag der offenen Tür, verbunden mit einer Vernissage zur Sonderausstellung 800 lat historii Raciborza w dokumencie archiwalnym [800 Jahre Geschichte Ratibors im Archivdokument] sowie einer zu diesem Anlass unter dem Titel Z dokumentem przez dzieje. Raciborskie archiwa i archiwalia [Mit dem Archivdokument durch die Geschichte. Die Ratiborer Archive und Archivalien] veröffentlichten Publikation aus der Feder der stellvertretenden Direktorin des Staatsarchivs Kattowitz – Frau Sławomira Krupa.

The 800th Anniversary of Racibórz in the State Archives in Katowice

2017 was the 800th anniversary of granting city rights to the city of Racibórz. Throughout the year 2017, as part of the anniversary, the city of Racibórz was involved in the organization of various sport, cultural and festival events commemorating the centuries-long history of the city. The State Archives in Katowice joined the anniversary celebrations of Racibórz, with its branch in Racibórz organizing an Archival Open Day, combined with the opening of the commemorative exhibition titled 800 lat historii Raciborza w dokumencie archiwalnym and the book Z dokumentem przez dzieje, created especially for this occasion. Raciborskie archiwa i archiwalia written by the deputy director of the Archive in Katowice, Sławomira Krupa.

 

Sprawozdanie Dyrektora Archiwum Państwowego w Katowicach za 2017 rok (Piotr Greiner)

W 2017 roku do zasobu katowickiego Archiwum przejęto 46,5 tysiąca jednostek archiwalnych z 71 zespołów archiwalnych o rozmiarze 377,9 metra bieżącego. Na koniec 2017 roku zasób Archiwum liczył 5569 zespołów z 2 457 679 jednostkami archiwalnymi o rozmiarze przekraczającym 23,5 kilometra bieżącego.

 Bericht des Direktors des Staatsarchivs Kattowitz für das Jahr 2017

2017 wurden 46,5 tausend Archiveinheiten in 71 Archivfonds in einem Umfang von 377,9 laufenden Metern erschlossen und in die Bestände des Staatsarchivs Kattowitz aufgenommen. Zum Jahresende 2017 umfassten die Archivbestände des Staatsarchivs Kattowitz 5569 Fonds mit 2 457 679 Archiveinheiten in einem Umfang von mehr als 23,5 laufenden Kilometern.

 The Report by the Director of the State Archives in Katowice for 2017

In 2017 the State Archives in Katowice expanded its fonds by obtaining 46,5 thousand archival units from 71 archival fonds of the size of 377,9 linear metres. At the end of 2017 the fonds of the Archives comprised of 5569 fonds with 2 457 679 archival units of the size exceeding 23,5 linear kilometres.